Het kabinet heeft nu in een brief laten weten geen moeite te hebben met een gedachtewisseling waarin extreme standpunten worden ingenomen. Het vindt dat controversiële debatten juist goed zijn voor de democratie. Sterker, ze houden haar vitaal.Zeker als het gaat om integratie en vreemdelingenbeleid is dit een andere gedachtegang dan die enkele jaren geleden verdedigd werd. Toen was het bepaald niet geaccepteerd om allochtonen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid jegens de Nederlandse samenleving. Het ging erom vooral vriendelijk en begripvol te zijn jegens de vreemdelingen. Zij hadden recht op hun eigen identiteit en er moest ruimte zijn voor de beleving daarvan.

Het maatschappelijk klimaat is inmiddels veranderd. Voor een belangrijk deel is dat het gevolg van het optreden van Pim Fortuyn, die het lef had tegendraads te zijn en te zeggen waar het volgens hem op stond. Hij gaf lucht aan de opgekropte gevoelens van ongenoegen in brede lagen van de bevolking.

De toon in het debat is dus veranderd; harder geworden. Allochtonen worden nu duidelijker aangesproken op hun verantwoordelijkheden en zij moeten zich aanpassen.

Die omslag is beslist nuttig en betekenisvol. Wil men een uitweg vinden voor de integratieproblematiek, dan moeten de kwesties duidelijk benoemd en gedefinieerd worden. Te grote voorzichtigheid leidt tot ongelukken. Een scherp debat kan een oplossing dichterbij brengen.

Daarbij dienen alle betrokkenen te waken voor vermenging van argumenten met emoties. Debatteren werd vroeger redetwisten genoemd. Dat wijst erop dat het in zo’n discussie ging om de twist tussen redenen, argumenten. Wanneer emoties en boosheid een rol gaan spelen, loopt het debat op niets uit en schept het verwijdering. Dan bestaat ook het risico dat de argumentatie de geur van racisme krijgt of dat men -anderzijds- komt tot de ontkenning van ijkpunten.

Een belangrijk ijkpunt in het integratiedebat is de Nederlandse identiteit. Het gaat immers om de vraag in hoeverre vreemdelingen zich die eigen moeten maken. Te snel wordt gesuggereerd dat allochtonen daarmee worden overvraagd en dat aanpassing hen te weinig ruimte laat voor de beleving van hun eigen cultuur. Terwijl voor integratie ook een bindmiddel en een ankerpunt nodig zijn.

Het moet duidelijk zijn dat vreemdelingen die hier komen de waarden van onze cultuur moeten delen, willen zij zich op de langere termijn kunnen handhaven.

In het WRR-rapport over de Nederlandse identiteit dat vorig jaar verscheen, worden daar kaders voor gegeven. Wanneer de regering wil voorkomen dat het debat een emotionele lading krijgt, zal ze in lijn van dat rapport helder moeten stellen wat van nieuwelingen in ons land op het punt van aanpassing verwacht mag worden.