Dat meldt professor dr. Robert Diaz van het Virginia Institute of Marine Science (VIMS), College of William and Mary in Gloucester Point (VS) vrijdag in het wetenschappelijke tijdschrift Science.Diaz en zijn medewerker Rutger Rosenberg -van de Universiteit van Göteborg in Zweden- constateren dat dode zones doorslaggevend zijn voor de overbelasting van mariene ecosystemen, terwijl in deze gebieden ook sprake is van overbevissing, achteruitgang van natuurlijke leefgebieden en bloei van gevaarlijke algensoorten. Bovendien zorgt de opwarming van de aarde ervoor dat kustwateren warmer zijn en daardoor al minder zuurstof bevatten, omdat in warm water minder zuurstof kan oplossen dan in koud water.

De beide wetenschappers tellen wereldwijd 405 dode zones in kustwateren -in totaal bijna 150.000 vierkante kilometer- een gebied ter grootte van Nieuw Zeeland. In 1904 zijn vier dode zones geteld, terwijl metingen vanaf 1960 elke tien jaar een verdubbeling van het aantal laten zien. Diaz en Rosenberg: „Er is geen andere factor van zo’n ecologisch belang voor mariene ecosystemen aan de kust, die in zo’n korte tijd zo dramatisch is verslechterd als de beschikbaarheid van zuurstof.”

Dode zones zijn geen natuurlijke verschijnselen. Diaz: „Dode zones waren zeldzaam, maar nu komen ze algemeen voor.” Het verschijnsel ontstaat als teveel voedingsstoffen, zoals kunstmest, die stikstof en fosfor bevatten, in kustwateren terechtkomen. Ze veroorzaken daar algenbloei. Als deze microscopisch kleine plantjes afsterven en naar de bodem zinken, vormen ze een rijke voedingsbron voor bacteriën. Die verbruiken bij de afbraak van de dode algen bijna alle aanwezige zuurstof uit het omringende water.

Diaz onderscheidt ecosystemen die periodiek te maken hebben met hypoxia -te weinig zuurstof- en ecosystemen die blijvend een laag zuurstofgehalte in het water hebben. De grootste dode zone van de wereld ligt in de Baltische Zee en beslaat 70.000 vierkante kilometer. Dit gebied heeft het hele jaar te maken met hypoxia. Sommige gedeelten van de -diepe- zeebodem bevatten helemaal geen zuurstof meer. In de Chesapeak Bay bij Virginia in de Verenigde Staten -waar de eerste dode zone waargenomen is in 1930- komt hypoxia alleen in de zomer voor.

Het ernstigste effect van de dode zones is -volgens Diaz en Rosenberg- de verstoring van de energiestromen in de voedselketen. Aanwezigheid van dode algen stimuleert de aanwas van wormpjes. Hypoxia verdrijft de vissen, die daardoor een belangrijke voedingsbron missen. Diaz schat dat de Chesapeak Bay nu 10.000 ton koolstof -5 procent van de totale voedselenergie- verliest door hypoxia. De Baltische Zee verliest jaarlijks 30 procent van zijn voedselenergie, wat een merkbare afname van het aantal visgebieden tot gevolg heeft.

Volgens Diaz en Rosenberg is de sleutel tot het terugdringen van de dode zones „kunstmest op het land laten en niet in de zee laten komen.” Diaz bevestigt dat boeren dit idee steunen, omdat het hen ook minder kost: „Zij houden er ook niet van dat hun dollars in de zee verdwijnen.” Boeren en wetenschappers zijn volgens Diaz genoodzaakt om samen te werken bij het vinden van manieren om het wegspoelen van voedingsstoffen naar de zee zoveel mogelijk te beperken.