Russen massaal langs baar Solzjenitsyn
Duizenden Russen hebben dinsdag striemende regen getrotseerd om de laatste eer te bewijzen aan Aleksandr Solzjenitsyn, wiens lichaam lag opgebaard in de hal van de Russische Academie van Wetenschappen in Moskou. Een militaire erewacht stond naast de open kist, waardoor het afscheid van de auteur, dissident en patriot die zo lang op voet van oorlog met de autoriteiten stond, de allure van een staatsbegrafenis kreeg.
Solzjenitsyns weduwe Natalja moest zichtbaar moeite doen haar tranen in te houden terwijl zij naast de kist stond met het lichaam van de winnaar van de Nobelprijs voor literatuur. Zij werd vergezeld door haar zoons en kleinkinderen. Premier Vladimir Poetin, die in zijn laatste presidentiële fase een persoonlijke band met Solzjenitsyn opbouwde, kwam persoonlijk langs om haar te condoleren.Poetin pleitte er naderhand voor om Solzjenitsyns werk te incorporeren in het onderwijs. Hij wees er op dat Solzjenitsyn, die onder het Sovjet-bewind zeven jaar in werkkampen doorbracht, persoonlijk aan den lijve ondervond wat repressie betekent. ’Maar hij wist niet alleen te overleven, hij vaccineerde onze samenleving (…) door zijn werk en zijn gehele leven tegen tirannie in al haar vormen.’
De 56-jarige Jevgeni Bystrov, die met een zwarte paraplu in de ene hand en een rode anjer in de andere afscheid kwam nemen, noemde Solzjenitsyn ’een groot Russisch burger en mijn favoriete schrijver’. Bystrov zei dat zijn favoriete roman ’Kankerpaviljoen’ was. ’Het had zoveel optimisme, zoveel levensbevestiging. Hij dwong je nooit zijn ideeën op, maar vroeg je in plaats daarvan te mediteren, zodat je de ernst van het leven en zijn grootheid zou inzien.’
Solzjenitsyns trilogie ’De goelagarchipel’, die in de jaren zeventig werd gepubliceerd, schokte de Sovjet-elite en maakte een einde aan de resterende steun in het Westen voor het Sovjet-experiment. De romancyclus droeg er ook toe bij dat binnen de Sovjet-Unie zelf een groeiend leger dissidenten ontstond.
Desalniettemin was de reactie op Solzjenitsyns dood weinig uitbundig. Verstokte communisten moeten weinig hebben van de auteur, die na zijn uitwijzing in 1974 twintig jaar als balling in het Westen verbleef. Liberale hervormers nemen hem kwalijk dat hij zich in zijn laatste levensjaren openlijk schaarde achter Poetin, die hij waardeerde vanwege zijn pogingen tot restauratie van de Russische grootheid. Solzjenitsyn nam daarbij op de koop toe dat onder Poetin allerlei democratische hervormingen werden teruggedraaid.
Solzjenitsyn stierf zondag in zijn woning buiten Moskou op 89-jarige leeftijd aan een hartkwaal. Hij wordt woensdag begraven op het terrein van het Donskoj-klooster in de Russische hoofdstad.