De NS reageert met de aangepaste dienstregeling op de storm van afgelopen zondag, waardoor er een grote hoeveelheid bladeren op en naast het spoor ligt. „Normaal vallen bladeren geleidelijk, maar nu was er sprake van extreme omstandigheden”, aldus een NS-woordvoerster.

Treinreizigers hebben sinds de storm al veel last van onverwachte uitval en vertragingen. Daar zal de komende twee weken meer overlast bijkomen omdat de NS honderden treinen minder laat rijden. De aangepaste dienstregeling duurt zeker tot in de tweede week van november.

In totaal rijden er vanaf vandaag 8 procent minder treinen. Vooral spitstreinen in de Randstad vallen uit. „In ieder geval rijden er op de aangepaste trajecten minimaal twee treinen per uur”, verzekert de NS. De Spoorwegen denken door de aangepaste dienstregeling betrouwbaarder te kunnen zijn.

De reacties op de plannen lopen echter over van onbegrip. „De maatregelen die de NS nu neemt zijn belachelijk”, aldus Rover-woordvoerder Spithorst. De reizigersorganisatie vreest de komende weken chaotische taferelen op het spoor. „Dit lijkt op de zomerdienstregeling, wanneer half Nederland op vakantie is. De herfst is voor de NS juist het topseizoen. Dan zijn twee treinen per uur niet genoeg.”

Ook de ANWB verwacht ernstige hinder voor de treinreizigers. Velen zullen volgens de bond de auto nemen, waardoor er weer extra files ontstaan. Van de 3,8 miljoen ANWB-leden neemt ongeveer een kwart geregeld de trein. Een woordvoerder vraagt zich af „of de NS geen plan van aanpak heeft. Het probleem van vallende bladeren is toch niet nieuw.”

Als de dienstverlening van de NS zo gebrekkig is dat zij leidt tot dit soort draconische maatregelen, is verhoging van de tarieven uit den boze, vindt de Consumentenbond. „Natuurlijk gaat veiligheid boven alles. Maar dit soort maatregelen gaat het begrip van reizigers te boven. We begrijpen niet dat de NS er niets tegen kan doen. Kan personeel ’s nachts niet de rails schoonblazen of kun je voorop de locomotieven geen bladerblazers monteren?” vraagt een woordvoeder zich af.

Gladde sporen in de herfst zijn bij alle spoorwegmaatschappijen een berucht fenomeen, aldus de NS. Het bedrijf zegt het echter nog nooit zo erg te hebben meegemaakt. Het preventief aanbrengen van een plakkerige gel (met zand en roestvrijstalen deeltjes) om de gladheid te voorkomen, heeft onvoldoende effect.

Door de bladeren hebben de treinen een langere remweg en komen ze langzamer op gang. Daarbij blokkeren of slippen de wielen geregeld. Daardoor vlakken de wielen af en moeten die worden gerepareerd. Van de 2300 treinen die de NS afgelopen vrijdag nog kon inzetten, zijn er 350 onbruikbaar. Het eigen onderhoudsbedrijf NedTrain werkt 24 uur per dag aan het herstel, aldus de NS.

Railinfrabeheer, het bedrijf dat rails aanlegt en onderhoudt, vindt de kritiek op de NS onterecht. „Wij hebben de herfst als het ware in één weekeinde gehad”, aldus een zegsman. Railinfrabeheer beschikt over zes zogenoemde Sandite-treinen ter bestrijding van het bladerenleed. Dat gebeurt door gel en zand op de rails te smeren voordat de ochtendspits begint. Op bepaalde trajecten worden de treinen nu ook vóór de avondspits ingezet.

Railinfrabeheer is vooral verbolgen over de reactie van de ANWB, omdat die belangenclub zich afvraagt of de NS geen plan van aanpak heeft. „Die plannen zijn er al jaren. Maar dit is een exceptionele situatie.” De storm heeft in één keer voor een grote hoeveelheid bladeren gezorgd. De vergelijking met de storm van 1990 gaat volgens de woordvoerder niet op, omdat die in januari was. „Toen waren alle bladeren al van de bomen.”

„Je glibbert voort als een automobilist die met zijn voertuig op een zwaar beijzelde weg terecht is gekomen.” Zo omschrijft NS-machinist G. Stavenuiter het gevoel als hij met zijn trein over spekgladde spoorrails rijdt. Volgens hem is het beslist geen overbodige luxe dat het spoorbedrijf op dit moment treinstellen uit roulatie neemt om afgesleten wielen te vervangen.

Machinist Stavenuiter was zondag tijdens de storm aan het werk. Hij bevestigt dat de rails binnen een mum van tijd spekglad werden. „Ik reed op het traject tussen Almere-Buiten, Amsterdam en Enkhuizen. Hoewel daar nog niet eens zo veel bomen langs de route staan, voelde ik dat het razendsnel glad werd. Door de storm zijn er namelijk niet alleen bladeren op de rails terechtgekomen, maar heeft zich ook veel andere troep als modder, stof en smeer aan het spoor gehecht. Normaal gesproken vermindert die gladheid vanzelf als er regelmatig over de desbetreffende stukken rail wordt gereden. Maar in dit geval gaat dat niet op.”

Bij het optrekken en het afremmen slippen de wielen van de treinstellen, waardoor ze snel slijten. Volgens Stavenuiter kan dit bij het remmen tot bijzonder gevaarlijke situaties leiden. „Op het moment dat je vol remt op een glad stuk rails, ben je de controle over de trein volledig kwijt. De trein glijdt onherroepelijk door en dan moet je maar hopen dat het goed afloopt. Het is deze week overigens al een keer misgegaan. Bij Enkhuizen heeft een trein op het station een stootjuk versplinterd omdat het gevaarte niet tijdig tot stilstand kwam.”

Nu de NS de komende twee weken 8 procent minder treinen laat rijden, is het onverkoopbaar om de tarieven van de treinkaartjes met 9 procent te verhogen, schrijft Tweede-Kamerlid Duyvendak (GroenLinks) aan minister De Boer van Verkeer en Waterstaat. Ook CDA’er Eurlings vindt dat de NS moet afzien van de dubbele prijsverhoging. Volgens hem is de huidige uitval van treinen door de enorme hoeveelheid bladeren op de rails een geval van overmacht, „maar de NS heeft haar product verre van op orde.”

Kamerlid Dijksma (PvdA) wil van minister De Boer weten hoe de situatie in de buurlanden is. „Het is toch niet te geloven dat we door een beetje bladeren op de rails nu met een soort zomerdienstregeling moeten reizen”, aldus Dijksma. Ook de LPF is ontstemd. „De dienstverlening van de NS loopt nu al jaren achteruit bij stijgende prijzen. Wederom zullen er reizigers uit het openbaar vervoer worden verjaagd en zullen de inkomsten van de NS achteruitlopen”, aldus de LPF.

De minister maakt nauwelijks woorden vuil aan de uitval van treinen. De NS heeft De Boer gisteren verzekerd te kunnen voldoen aan de minimumeisen zoals die in het contract met de minister zijn vastgelegd. Achteraf toetst het ministerie van Verkeer en Waterstaat nog wel of de NS contractueel inderdaad voldoende treinen heeft laten rijden, zo benadrukt een woordvoerder van de LPF-bewindsman.