Baron Thierry van Zuylen is een paar dagen in Nederland. Vanuit zijn privésalon heeft hij zicht op de bouwvakkers die zijn kasteel onder handen nemen. Van Zuylen ziet het als zijn plicht het kasteel in stand te houden. In 2000 deed hij afstand van zijn bezit om subsidies en fondsen te kunnen werven voor de verbouwing. Voor de baron was dat geen opoffering. „ We moeten de Haar op een realistische manier de 21e eeuw binnenloodsen.”Van Zuylen en zijn voorvaderen hebben nooit echt op de Haar gewoond. Jaarlijks verblijft de familie in de maand september met gasten en een huishouding in het kasteel. De Haar is dan niet toegankelijk voor publiek. Volgens de baron is het verblijf van de familie essentieel voor het behoud van het kasteel. „Uiteraard is de verbouwing nodig om het gebouw niet tot een ruïne te laten verworden, maar een kasteel heeft een ziel nodig. Er moet gewoon worden geleefd. Niemand heeft iets aan een dood monument.”

Van Zuylen roemt de vrijwilligers die dagelijks bezoekers rondleiden. „Zij geven geschiedenis door.” Een van die vrijwilligers is Aaltje Waterham. Al elf jaar geeft zij rondleidingen. Hoewel veel meubels en kunstschatten zijn opgeslagen, raakt ze in vervoering van het gebouw en alle schoonheid. „De huidige naaktheid van sommige zalen en kamers geeft het kasteel weer een heel andere dimensie.”

Fundering
Deze zomer worden er meer dan 500 palen in de fundering van het kasteel aangebracht om het bouwwerk staande te houden. Met de restauratie van het kasteel is 40 miljoen euro gemoeid. Bouwmeester Van Vliet heeft geen slapeloze nachten van de verbouwing. „Het gebouw is niet stabiel, maar staat al eeuwenlang. Het bestaat niet dat dit kasteel in elkaar zakt.”

Iedere verandering in het gebouw wordt opgemerkt. Overal zijn monitoren aangebracht bij scheuren in het bouwwerk. Als een scheur een fractie van een millimeter groeit, slaan alle meters uit, zegt Van Vliet.

Het kasteel staat scheef en lijkt letterlijk uit zijn voegen te barsten. Volgens Van Vliet zouden de middeleeuwse fundamenten uiteindelijk toch niet berekend zijn op de enorme opbouw van architect Cuypers. In opdracht van baron Etienne van Zuylen en zijn vrouw Helene de Rothschild verbouwde hij het van 1892 tot 1912. Op de fundamenten van een middeleeuws kasteel verrees de Haar. Toch wil Van Vliet zijn voorganger niet de schuld ervan geven dat het kasteel is verzakt. „Het dalen van het grondwater kan bijvoorbeeld ook een reden zijn voor de instabiliteit”, aldus Van Vliet.

Riddertoren
De riddertoren is al onder handen genomen. Op oude prenten stond een beeld van een ridder op de toren, maar de sculptuur was verdwenen. Dit jaar is weer een bronzen ridder van 750 kilo op de toren gehesen. Een hoogtepunt voor Van Vliet. „Fantastisch dat iedereen nu ook weer kan zien waarom deze toren de Riddertoren heet.” De toren staat nog wel dertig centimeter uit het lood, maar zal de komende eeuw zeker blijven staan. „Er zaten scheuren in waar ik een vuist in kon steken, maar daar zie je nu niets meer van”, aldus Van Vliet.

Een nieuwe fundering betekent dat de hele vloer van het kasteel eruit moet. Bouwvakkers slijpen alle vloertegels uit het kasteel. „De steentjes worden er een voor een uitgehaald en genummerd”, vertelt Van Vliet. Als de fundering weer staat, keert alles terug.

Niet alleen de fundering, ook het interieur van de Haar wordt onder handen genomen. Wandbekleding is weggehaald en wordt schoongemaakt. Houtwerk wordt geschilderd en oude badkamers worden in oude glorie hersteld. In juni werden meubels en kunstschatten opgeslagen om schade door bouwstof te voorkomen. In Alphen aan den Rijn zijn de schatten in een klimatologische ruimte veilig op 2000 vierkante meter opgeborgen.

De sfeer van honderd jaar geleden moet blijven bestaan. Onze taak is te behouden wat er staat, legt Van Vliet uit. „Als in 2010 de steigers worden afgebroken, moet niemand kunnen zien dat we zijn geweest.”