„Welkom, buitenlandse vrienden, welkom!” zegt een gezette veertiger die zich voorstelt als Jiang Hong. Hij staat naast een houten keukentafel, midden op de weg die omhoogvoert naar het reservoir Wangkui, in de provincie Hebei. De tafel spreekt duidelijker taal dan Jiang. Samen met een dozijn politieagenten in burger en één vrouwelijke agente in uniform vormt de tafel een haastig opgeworpen blokkade. We zijn dus helemaal niet welkom. Integendeel, de plaatselijke autoriteiten willen buitenlandse pottenkijkers op een afstand houden en ontzeggen hun de toegang tot de reservoirs waarvan het water bestemd is voor de verschillende activiteiten tijdens de Olympische Spelen.„Om hygiënische redenen is deze weg sinds 2004 afgesloten”, zegt Jiang. Terwijl de ene na de andere brommer met dagjesmensen voorbijrijdt, doen de mannen bij de tafel alsof hun neus bloedt. Het is ruim na lunchtijd, en een deel van deze onofficiële bewakers bij de tafel heeft ons groepje van drie buitenlandse journalisten, een Chinese waterexpert en een tolk sinds 11.00 uur gevolgd. Hun glimmende zwarte auto’s met getinte ramen waren steeds zo nadrukkelijk aanwezig dat lokale boeren niet met ons durfden te spreken. Dat lijkt ook precies de bedoeling, want de watervoorziening voor de Olympische Spelen is een politiek gevoelig onderwerp.

De Chinese hoofdstad komt jaarlijks zo’n 400 miljoen kubieke meter water tekort. Voor de verschillende activiteiten tijdens de Olympische Spelen in augustus is nog eens 200 tot 400 miljoen kubieke meter extra nodig. Het water moet worden aangevoerd vanuit andere delen van China. In de eerste plaats uit de aangrenzende provincie Hebei, waar net als in Peking al jarenlang droogte heerst. Dezer dagen leggen bouwvakkers de laatste hand aan betonnen kanalen voor ”noodwatertransport” naar Peking.

„De drie aangewezen reservoirs in Hebei zullen bij elkaar over zo’n 300 miljoen kubieke water voor de Spelen beschikken”, vertelt Zhang Junfeng. De ambtenaar doet in zijn vrije tijd onderzoek naar de kwaliteit en de kwantiteit van het water in Peking en Hebei. Zhang wil graag de ”olympische reservoirs” laten zien en toont zich verbaasd dat ons de toegang tot twee reservoirs ontzegd is. „Ik snap het niet, ik ben er in het verleden vaak geweest”, zegt Zhang. „Juist dit soort informatie hoort beschikbaar te zijn voor het publiek, zodat mensen zich geen zorgen maken over de veiligheid van het drinkwater.”

Stoffig
De dorpen in dit deel van Hebei zijn arm en stoffig. Op de bakstenen muren staan blauw-witte slogans. ”Verwelkom de Spelen, gedraag je als een beschaafde burger”, en ”Vreedzame Olympische Spelen, iedereen draagt verantwoordelijkheid”. Veel betekenen deze leuzen niet voor de lokale boeren, want Peking ligt op honderden kilometers afstand. De meeste inwoners realiseren zich niet dat een substantieel deel van het drinkwater naar de hoofdstad verdwijnt.

In het dorp Changgucheng staat het irrigatiekanaal droog. Boer Jia Zhanguo vertelt dat hier nog niet zo lang geleden het water van het nabijgelegen reservoir Xidayang doorheen liep. „Zo’n drie jaar geleden zeiden onze bestuurders dat er niet meer genoeg water in het reservoir aanwezig was om het land te irrigeren”, zegt Jia.

Dat het stuwmeer kort daarvoor was aangewezen als opslagplaats van water voor de Spelen, daarover werd niets meegedeeld. Uiteindelijk had het stuwmeer geen enkel nut, want door de schaarse regenval haalde Xidayang niet de vereiste hoeveelheid water en verloor het de status van ”olympisch reservoir”. Het overgebleven water zou wel geschikt zijn voor irrigatie, maar inmiddels zijn de boeren overgestapt op grondwater.

„Toen de irrigatiekanalen droog kwamen te staan, hebben we een put geslagen. Het enige probleem is dat het grondwaterpeil snel zakt, met zeker 1 meter per jaar. Dit voorjaar moesten we alweer dieper boren, tot 45 meter”, vertelt Jia. Hij legt uit dat boeren vanwege de droogte ook steeds meer pesticiden moeten gebruiken, anders zijn de opbrengsten te klein. Dat het landbouwgif in het grondwater terechtkomt, lijken Jia en zijn vrouw zich niet te realiseren.

Woedend
De droogte heeft ook invloed op de verscheidenheid aan gewassen. Tot in de jaren tachtig had Peking talloze natte rijstvelden buiten de stadsmuur en kende Hebei een grote variëteit aan groentegewassen en granen. Nu zegt Jia dat boeren eigenlijk alleen gerst of koren kunnen verbouwen. „Dat geldt voor de meeste landbouwers in dit gebied”, aldus Zhang. Hij interviewde honderden boeren voor zijn onderzoek.

„Na de bouw van de stuwdam zijn veel boeren uit de bovenstroomse gebieden vertrokken”, zegt Zhang. Vaak vanwege de droogte en slechte oogsten, maar de onderzoeker hoorde ook andere verhalen. „Verschillende migranten vertelden dat lokale bestuurders hun waterput voor irrigatie afsloten, zodat ze alleen nog beschikten over drinkwater. De verklaring die ze daarvoor kregen was dat ze vanwege de Olympische Spelen geen irrigatiewater meer konden gebruiken.”

Dit soort verhalen maakt Dai Qing, een vooraanstaande Chinese dissidente, woedend. „Hoe kun je dat doen? Het water van de boeren gebruiken om in Peking de golfbanen te besproeien?” Dai is vooral bekend om haar verzet tegen de Drieklovendam. Ze is eveneens een felle tegenstander van de Olympische Spelen in Peking. „Om maar één reden: er is niet genoeg water!”

Het noorden van China wordt jaarlijks droger. Zowel Dai als Zhang is het erover eens dat het niet lang meer duurt of er loopt een band van woestijnen en droogtezones vanaf noordwestelijk Xinjiang tot in Heilongjiang, in het uiterste noordoosten. De Olympische Spelen zijn niet de oorzaak van dit probleem, maar ze verergeren het wel.

Goten
Je moet het hun nageven: de architecten van de olympische stadions hebben wel degelijk rekening gehouden met het watertekort. De staalconstructie van het belangrijkste stadion, het ”Vogelnest”, heeft speciale goten die het regenwater afvoeren. Dat kan gebruikt worden voor de irrigatie van het omliggende terrein en het doorspoelen van toiletten. Volgens het organiserende comité Bocog zijn er in totaal 121 van dergelijke waterbesparende installaties, die samen in één jaar tijd 1 miljoen kubieke meter water opvangen. Een mooi gebaar, maar het is nog geen procent van het totale waterverbruik in verband met de Olympische Spelen.

Zhang is geen tegenstander van de Spelen. „Voor een land als China zijn de Spelen nog belangrijker dan voor westerse landen. Het is meer dan een sportevenement. Het is ook de gelegenheid om de rest van de wereld te laten zien wat China kan. Hoe onze centrale regering in staat is om alle hulpbronnen van het land in te schakelen, bijvoorbeeld. Voor China is het geen probleem om tijdelijk het geluk van een deel van de bevolking op te offeren voor het grotere doel.”

Dai Qing blijft echter kritisch: „Die 2 miljoen binnen- en buitenlandse bezoekers die volgende maand naar Peking komen, kunnen zeker de mooie waterwerken gaan bekijken. Al die bomen en bloemen, en de grootste fontein ter wereld, geen probleem! Maar de vraag is wat er na de Spelen gebeurt. Hoe moet het daarna verder?”

---

Autoriteiten hinderen journalisten
Bij het maken van deze reportage werd de verslaggever van 11.00 tot 19.30 uur gevolgd door politieagenten in burger. Ook de autoriteiten weerhielden de journalisten ervan om lokale boeren verder te interviewen en zelf de kwantiteit en de kwaliteit van het water in de reservoirs in ogenschouw te nemen.

Dergelijke incidenten komen steeds vaker voor nu de opening van de Olympische Spelen dichterbij komt. Hoewel de Chinese bestuurders verregaande openheid hebben toegezegd toen ze de Spelen binnen wilden halen, komen ze hun beloftes niet na.

De Foreign Correspondents Club of China (FCCC) meldde dinsdag dat er sinds 1 januari 2007, de dag waarop de nieuwe regels van kracht werden, meer dan 250 meldingen zijn binnengekomen over tegenwerking van de kant van de overheid, mishandeling en detentie van buitenlandse verslaggevers.

Dit is slechts het topje van de ijsberg. Het grootste probleem is dat Chinese burgers bang worden gemaakt om met buitenlandse verslaggevers te praten. Dit staat open en eerlijke berichtgeving en wederzijds begrip tussen verschillende culturen in de weg. En was dat laatste niet waarvoor de Olympische Spelen oorspronkelijk waren bedoeld?