”Taal van het jaar één - Kroniek van het Nederlands in 2001”
Auteur: Ton den Boon (samenst.)
Uitgeverij: Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 2001
Pagina’s: 120
Prijs: te raadplegen in bibliotheken; geen handelseditie beschikbaar. Ton den Boon kan van die aardige boekjes maken. Ik doel nu niet op de dikke Van Dale, waarvan hij een van de hoofdredacteuren is. In deze bespreking aandacht voor een veel dunnere Van Dale: ”Taal van het jaar één”.

Net zoals verleden jaar maakte Ton den Boon weer een kroniek van nieuwe woorden die het afgelopen jaar in de kranten voorkwamen. Het boekje was een jaarwisselingsgeschenk voor relaties van Van Dale, daarna stond de inhoud nog enige maanden op het Van Dale Taalweb (www.vandale.nl).

Wie de toptien van meest voorkomende nieuwe woorden op papier ziet, herinnert zich meteen dat 2001 een veelbewogen jaar was: mkz-crisis; cafébrand; mond- en klauwzeercrisis; nieuwjaarsbrand; mkz-gebied; rampcafé; nieuwjaarsramp; zeggekorfslak; liquidatiepolitiek; WTC-ramp. Of al die woorden ook ooit in de dikke Van Dale terechtkomen, hangt vooral af van de mate waarin ze nog gebruikt worden nadat ze voor het eerst voorkwamen. En dat hangt weer samen met politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. De tijd zal het leren.

Dat geldt in nog sterkere mate voor de woorden die wel voor het eerst in de pers verschenen, maar minder keren. Een paar voorbeelden: internettweeling; vliegtuigtrombose (van 2000, maar pas in 2001 frequent gebruikt); wuifdagen (van Willem-Alexander en Máxima); humaniteitskerk (in een opinieverhaal van SGP-kamerlid Van der Vlies in NRC Handelsblad); sms-bombardement; klikgebit; platte kilometerheffing; milieustroom; muisarmgeneratie; treinsurveillant; leefbaarheidspartijen; baanhopper; zelfmoordconsulent; rondje om de kerk; flitsscheiden; breezer; merkambassadeur; superterrorist (kon nog mee, de lijst werd op 1 oktober afgesloten); pestmail; poederpost; euroklaar.

De woorden zijn geselecteerd uit digitale bestanden (met name de grootste Nederlandse en Vlaamse dagbladen, Het Financieele Dagblad en het ANP) en de auteur maakte er verklarende en beschouwende rubrieken omheen, die als een trein lezen, zonder dat ze oppervlakkig zijn.

Op 31 januari 2001 stond in deze krant de aankondiging van een discussie onder leiding van voorzitter Leynse van de HBO-raad over ”het nieuwe werknemen”. Dat woord heeft kennelijk de grote databanken niet gehaald en ook in het RD is het sindsdien niet meer verschenen, noch in 2001, noch in 2002.

Een leuk spelletje zou zijn om van een aantal woorden zelf te voorspellen of het blijvertjes worden. En dan minstens een paar jaar geduld oefenen. Want wie hoor je tegenwoordig nog over het I love you-virus, dat in de vergelijkbare toptien van 2000 stond?