Een aantal Joden in Thessalonica geloofde dat Jezus van Nazareth de Messias was, de lijdende, maar ook opgestane Knecht des Heeren. Die tijding trof zelfs een flink aantal godsdienstige Grieken. De kanttekening bij de Statenvertaling noemt hen Jodengenoten. Mensen die net als Lydia de Joodse religie hadden aangenomen. En ook nog heel wat belangrijke vrouwen. Dames met status.Dat ging allemaal goed. Tenminste: gedurende drie sabbatten. Toen toonde een aantal Joden zich nijdig. Waarschijnlijk waren ze vooral ook jaloers op Paulus en Silas. Die Joden veroorzaakten een rel. Dat deden ze natuurlijk niet zelf. Wat dat betreft zijn de tijd en de mensheid nauwelijks veranderd. Zij spanden anderen voor hun karretje. Zij riepen de hulp in van een paar schurkachtige leeglopers van de markt.

Vladaton
Een interessante vraag luidt inmiddels: Waar begon Paulus nu eigenlijk de tijding van de Messias te verkondigen? In de synagoge, akkoord. Maar waar stond die? Wie vanaf Filippi de Via Egnatia volgt, vindt direct na het bereiken van de antieke stad Thessalonica -er is nog veel over van de oude stadsmuren- aan de rechterhand de Apostel Paulusstraat. Valt daar een antwoord te vinden op de vraag?

Loop mee die Apostel Paulusstraat in. Dan komen we ergens in de buurt van het klooster Vlatadon. Een van de toeristenboekjes vertelt dat Paulus daar, op een rots, z’n eerst preek hield. Die theorie heeft iets aardigs. Want het gebied waar de straat doorheen loopt, vormde in elk geval tot de Tweede Wereldoorlog de Joodse wijk. Griekenland verloor 60.000 Joden tijdensxx de Holocaust.

Bij nader inzien is een andere mogelijkheid waarschijnlijker. Op de kloosterheuvel staan een grote en een kleine kapel. In een flits zien we een monnik voorbijschuiven met zijn doorgroeiende baard en zwarte rouwgewaad. De optie dat op deze plaats het huis van Jason stond, is aannemelijker. Paulus en Silas logeerden daar. Maar het gepeupel viel hen aan.

Het huis van Jason scheen een veilig onderkomen. Want ook nu nog ligt het klooster vlakbij en in het gezichtsveld van de Akropolis. Vanzelfsprekend bood die Romeinse burcht bescherming. Orthodoxe mensen hoor je vaak vertellen dat hun kerken geen heiligen vereren. Maar als we zien dat op deze plek een kerk en klooster zijn verrezen, twijfelen we daaraan.

Twee kerken
Waar begon Paulus dan wel de Messias te verkondigen in Thessalonica? De Grieken zien twee mogelijkheden. Zij menen dat Paulus zijn boodschap bracht op de plaats waar nu een oude, orthodoxe kerk staat: de Hagia Sofia. Of op de locatie van de Hagia Dimitrios. Overigens zijn alle beweringen gebaseerd op de lokale, doorvertelde traditie. Maar op ’heilige’ plaatsen verrijzen natuurlijk kerken.

De Hagia Sofia doet denken aan oude Romeinse gebouwen. Ook aan de binnenkant zijn elementen te zien die lijken op de Romeinse bouwstijl. Sommige stukken van de uitgesleten vloer getuigen van hoge ouderdom. In plaats van beelden bevinden zich in de kerk iconen. Ze worden veelvuldig gekust. De kerk werd gebouwd tussen 690 en 730.

Neen, zegt een andere theorie. Paulus begon op de plek waar nu de Dimitrioskerk staat. Delen van dat gebouw dateren zelfs uit het jaar 630. Het is gerestaureerd tot een stijlvol geheel; inclusief restanten van oude muurschilderingen. Op een van de grote schilderijen staan de heiligen Methodius en Cyrillus afgebeeld, die samen de kerk dragen. Letterlijk. Ze torsen het kerkgebouw in hun handen.

Eeuwenlang hebben de beide kerken onder Turkse overheersing gefungeerd als moskee. Maar veel meer jaren nog stonden, zaten en baden hier christenen. Ze namen deel aan vieringen die aansloten bij hun religieuze gevoelens. Hoewel ze niet zelden losstonden van de concrete realiteit en van de maatschappelijke werkelijkheid. Met politiek bemoeide de kerk zich niet.

Synagoge
Dat Paulus begon te preken op de plaats waar de genoemde kerken staan, heeft iets geloofwaardigs. Lukas vertelt immers dat de Joden marktboeven inhuurden. En de oude agora ligt veel dichter bij de Sofia en de Dimitrios dan het klooster Vladaton. Maar als we op zoek gaan, vinden we hier in de buurt ook nog een synagoge. Aan de Syngroustraat. De enige in het vanouds ommuurde deel van Thessalonica.

Er hangt geen bordje bij de deur. Maar op de twee zuilen bij de ingang prijken davidssterren. Een grote steen, hoog in de voorgevel, draagt een Hebreeuwse tekst. De synagoge is nog lang geen 2000 jaar oud. Ook toen Paulus en Silas door Thessalonica liepen, kan op deze plek echter een synagoge hebben gestaan. Begonnen ze wellicht hun boodschap te vertellen aan de Syngrou?

Zaterdag 28 juni is in Rome het Paulusjaar van start gegaan. Aanleiding daarvoor is het veronderstelde 2000e geboortejaar van de apostel. Het Paulusjaar loopt tot juni 2009.

Dit is het derde deel van een vierdelige serie over plaatsen waar Paulus is geweest. Maandag deel 4: Berea.