Stille tochten, kaarsen en bloemen? „Schei toch uit. Het helpt allemaal geen zier”, reageert de professor in zijn woning te midden van de in herfsttooi gestoken bossen bij Bosch en Duin. Als columnist van De Telegraaf schrijft hij regelmatig over zinloos geweld. Bladerend in een dikke map met knipsels over straatterreur: „Na ieder incident zie je hetzelfde patroon. Je kunt het draaiboek er zo naast leggen. Burgemeester en Wethouders roepen ach en wee: „Het is verschrikkelijk. We zijn diep geschokt.” In 1997 zei premier Kok dat de dood van Meindert Tjoelker aanleiding was voor diepgaande bezinning. Maar intussen doet de overheid geen klap.”

Er is toch meer geld voor veiligheid vrijgemaakt?
„Ja, en er zijn ook camera’s neergehangen. Maar daar voorkom je straatgeweld niet mee. Of je nou met of zonder camera wordt doodgeslagen. Dat maakt niet zoveel uit.”

Het zit Smalhout uitermate dwars dat burgers de kans lopen zélf te worden gearresteerd als ze criminelen te lijf gaan. Hij ontvangt regelmatig brieven van gefrustreerde burgers en schudt het ene voorbeeld na het andere uit zijn mouw.

Verhaal één. „Twee broers uit Amsterdam, eigenaars van een handel in dure Perzische tapijten, zijn geregeld slachtoffer van een ramkraak. De dieven rijden een pui binnen en roven tapijten. Heel dure dingen, zomaar 5000 euro. Op een gegeven moment gaat de verzekering protesteren. De broers besluiten in hun winkel te gaan slapen, om zo een oogje in het zeil te houden. En ja hoor, in de nachtelijke uren slaan de snelkrakers weer toe. De broers grijpen een ijzeren staaf en rammen de inbrekers in elkaar. Wat gebeurt er? De winkeleigenaars krijgen een boete.”

Verhaal twee. „Nog niet zo lang geleden betrapte een filiaalchef van Albert Heijn een met een mes gewapende winkeldief, opnieuw een allochtoon, op heterdaad. Tijdens de vechtpartij die ontstond, deelde de filiaalchef een paar klappen uit. Logisch. Toch kreeg de winkelman problemen. Voor het oog van zijn personeel werd hij afgevoerd. In de boeien.”

Verhaal drie. „Een kennis van me ontdekte dat iemand z’n auto openbrak. Terwijl z’n vrouw de politie alarmeerde, kon de man de inbreker te pakken nemen. Toen de politie arriveerde, wilde de kennis de autoradio uit de handen van de dief trekken. Maar dat kon zomaar niet. Hij moest dat netjes vragen aan die inbreker. Die weigerde medewerking en zei: Ik heb het eerlijk gestolen. Volstrekt belachelijk toch? In zo’n raar land leven we.”

Vurig pleidooi van professor Smalhout: Beloon burgers die criminelen te lijf durven gaan. „Daar gaat een buitengewoon opvoedkundig effect van uit. Hoe lang pepert de overheid met haar campagnes ons al niet in: „Bemoei je er niet mee, bel de politie en schiet het slachtoffer te hulp.” Het wordt echter tijd dat er een bewindsman komt die burgers die de moed hebben om inbrekers af te tuigen, belóónt. Dán kunnen we de negatieve spiraal doorbreken.”

Daar heb je Smalhout vanuit zijn dure boshuis met z’n rechtse praat, zullen critici zeggen.
„Deze opvatting had ik ook al toen ik tweehoog in een arbeiderswijk in Amsterdam woonde. Als we zinloos geweld niet langer willen tolereren, zal het roer om moeten. Een moord voorkom je niet met stille tochten, kaarsjes en waxinelichtjes. Slap gedoe. Schei toch uit.”

Omstanders hielden zich afzijdig toen René Steegmans in Venlo werd afgetuigd. Hoe verklaart u dat?
„Enerzijds uit angst om zelf een pak slaag te krijgen. Maar feit is ook dat burgers bang zijn om zélf door de politie te worden gepakt als ze een crimineel buiten westen slaan. Stel dat ik die Marokkaanse jongen met een staaf op z’n kop had geslagen, zodat hij nu nog bewusteloos zou zijn. Reken erop dat ik problemen met justitie had gekregen.”

Zou u zelf hebben ingegrepen?
„Zonder enige twijfel was ik erop ingesprongen. Dat is geen grootspraak achteraf. Ik heb op een afdeling met zwaar psychiatrische patiënten gewerkt. Die vielen me soms aan. Dat waren gevechten op leven en dood. Bovendien heb ik een infanterietraining voor scherpschutter gevolgd. Ik slaap met een pistool onder m’n kussen.” Smalhout leidt de verslaggever de trap op, tilt op de slaapkamer de matras op, en warempel, daar ligt een pistool.

Sceptici zullen zeggen dat de burger niet voor eigen rechter mag spelen.
„Dat is een vals argument. Een rechter is psychologisch, noch materieel, noch persoonlijk bij een zaak betrokken. Die rechter hoort beide partijen, kan zich wekenlang over een zaak buigen, en neemt dan een beslissing. Het is volstrekt iets anders als een burger ter verdediging van zijn geliefden en ter bescherming van zijn moeizaam verdiende geld een inbreker voor zijn raap schiet. Die reactie van zo’n burger komt voort uit een ingebouwde natuur.”

In diverse steden in Nederland veroorzaken Marokkaanse jongens forse overlast. Hoe verklaart u dat?
„Voor een groot deel heeft dat te maken met hun religie. In een interview met de Volkskrant op 6 februari 2002 noemde Pim Fortuyn de islam een achterlijke cultuur. Wat is hij daarvoor verketterd. Dat was niet mooi meer. Hij werd uit zijn partij gegooid. In principe heeft Fortuyn echter wel gelijk. Ik zal niet zeggen dat de islam zelf achterlijk is, maar de interpretatie vaak wel. Wij zijn christenhonden, omdat we bijvoorbeeld een borreltje drinken. Veel westerse vrouwen zijn hoeren, omdat ze korte rokken dragen en lipstick op hebben. Als een Marokkaanse jongen dat bij zijn opvoeding krijgt ingeprent, vindt hij het niet zo erg om vrouwen te beledigen en mensen te beroven.”

Je kunt alle Marokkanen toch niet over één kam scheren?
„Zeker niet. Ik werk een dag per week bij een uitgeverij waar ook Marokkaanse vrouwen werken. Prima meiden, nette gezinnen. Voor de Marokkaanse gemeenschap is zo’n uitschieter in Venlo, waarbij de hoofdverdachte een landgenoot is, heel kwalijk.

Toch blijft staan dat het vaak Marokkanen en Antillianen zijn die de criminaliteit veroorzaken. De gevangenis zit vol met die mensen. Ik heb nog nooit gehoord dat een Spanjaard, een Portugees of een Chinees een Nederlander in elkaar heeft geslagen.

In Rotterdam is het overgrote deel van de delicten door Marokkanen en Antillianen gepleegd. Dat heeft burgemeester Opstelten nota bene zelf gezegd. De Amsterdamse wethouder Oudkerk liet zich in een onbewaakt ogenblik in schuttingtaal uit over Marokkaanse criminelen. Als Oudkerk, zo rood als een kroot, dat al hardop zégt, wat zal hij dan wel niet dénken.”

Na het geweld in Venlo klagen burgers over lage gevangenisstraffen voor criminelen. Terecht?
„Daar hebben ze in principe gelijk in. Vooral voor nabestaanden is dat onverteerbaar. Ik sprak onlangs de vader van Meindert Tjoelker, die in 1997 in Leeuwarden is doodgeschopt. De dader loopt sinds december vorig jaar weer vrij rond.

Allochtonen weten ook dat de straffen in ons land laag zijn. Waarom denk je dat in een islamitisch gezin de jongste zoon een afvallige dochter des huizes moet neerschieten? Men beseft dat zo’n jongen van 16 jaar er met een lichte straf afkomt. De Nederlandse rechter zal rekening houden met de jeugdige leeftijd.”

Er is weer discussie over waarden en normen. Hoe waardeert u dat?
„Sinds de sociale revolutie in de jaren ’60 en ’70 is de bodem onder het besef van waarden en normen volledig weggeslagen. Op drie fronten: het gezin, de kerk en het onderwijs. Er heerst extreem individualisme. We corrigeren elkaar niet meer en kijken niet meer naar elkaar om. U bemoeit zich niet met mij, ik bemoei me niet met u. Ouders hebben het te druk en laten hun kinderen de hele dag voor de tv zitten.

Leraren halen hun pensioen niet zonder een hartkwaal en een maagzweer. Regelmatig krijg ik brieven van onderwijzers. Over onbeschofte ellendelingen in de klas. Leerlingen van 13 jaar die je voor alles en nog wat uitmaken. En als de leraren er wat van zeggen, hebben ze kans dat de familie verhaal komt halen.” Opvallend genoeg komt op Smalhouts werkkamer juist een faxbericht van De Telegraaf binnenrollen. De kop boven het artikel: ”Familie leerling mishandelt leraar”. „Deze fax is niet geënsceneerd”, reageert Smalhout. „Dit bericht toont weer eens aan in wat voor raar land we leven.”

Autoriteit uitstralen is cruciaal, vindt professor Smalhout. „Als je leraar of rijinstructeur bent, dan zul je gezag moeten hebben. Anders wordt het met die normen en waarden nooit wat. De léraar is degene die weet hoe het zit. En als de leerlingen niet gehoorzamen, kunnen ze ophoepelen. Dat valt in sommige kringen verkeerd. Daar associeert men autoriteit met semimilitarisme, dat hangt weer samen met cryptofascisme, dat leidt weer tot nazisme. Kortom, als je voor gezag pleit, zul je ook wel wat met gaskamers te maken hebben. Onvoorstelbaar, zo’n redenering.”

Vandaar dat voormalig ex-NCRV-programmamaker Paul de Leeuw u recent vergeleek met Hitler?
„Ik heb die man nooit zien zitten. Als je, zoals De Leeuw deed, de spot drijft met verdronken Urker vissers, als je de draak steekt met de halfblinde prinses Christina, dan zit je wel op een heel diep niveau. Dan ga je volstrekt over de schreef.”

Is er in Nederland wel eenduidigheid over waarden en normen?
„Ik hoor mensen wel eens zeggen: „Deze tijd vraagt andere waarden en normen dan vijftig jaar terug.” Wat een kulverhaal. Ik mocht 200 jaar of 1000 jaar terug ook niemand op z’n gezicht slaan. Laten we ons vasthouden aan de Tien Geboden. Die zijn van alle tijden. Je mag je naaste niet beledigen of vermoorden, je mag geen vals getuigenis spreken, je mag andermans vrouw niet inpikken.”

We hebben het over waarden en normen, maar klagen wanneer we een boete krijgen voor een snelheidsovertreding. Is dat niet hypocriet?
„Ik zie dat anders. Burgers willen best een boete betalen als ze het idee hebben dat er rechtsgelijkheid is. Maar die is ver te zoeken. Een automobilist wordt in het holst van de nacht geflitst omdat hij 5 kilometer per uur te hard rijdt. Op een weg waar je rustig een slaapje kunt doen. Tegelijk zegt de politie: „We hebben geen tijd om iets te doen aan de inbraak bij u thuis.” Kijk, dat maakt de burger razend. En terecht.”

Deze dagen is er veel ophef over straatgeweld. Toch kun je in dit land doorgaans in alle rust over straat lopen. Moeten we niet een beetje nuchter blijven?
„Ik vind níet dat het allemaal wel meevalt. Vrijwel iedereen die ik ken, is wel eens slachtoffer geweest van criminaliteit. Belediging, beroving, inbraak. Zojuist had ik nog een medewerkster uit Naarden aan de telefoon. Een jongen bij haar uit de buurt hing continu aan een fraai hek voor haar tuin. Daar zei ze wat van: „Als je niet ophoudt, bel ik de politie.” Hij begon te schelden en te tieren. Ze deed aangifte. De volgende dag had de familie van die jongen haar auto ondergekalkt.”

Zelf werd de familie Smalhout enkele jaren terug slachtoffer van een inbraak. „M’n vrouw had een muziekuitvoering bij een huwelijksdienst. Ik vergezelde haar. Intussen haalden ze thuis onze kasten overhoop. Het mooiste pistool uit mijn wapenverzameling is gestolen. Duizenden medische dia’s lagen over de grond verspreid. We hebben er maanden over gedaan om de rommel op te ruimen. Ik heb nooit meer iets over de daders gehoord.

Een paar dagen later kwam er een agent met een formulier. Of ik slachtofferhulp wilde. Ik had toch wel zware psychische trauma’s opgelopen, waar ik jaren later nog last van zou kunnen hebben, meende de agent. Ik vroeg of Slachtofferhulp me dat zeldzame gestolen pistool konden teruggeven. Nee, dat was niet mogelijk. Toen mochten ze van mij wel ophoepelen.”