De lucht is grijs, de zee is blauw. De straffe wind blaast witte schuimkoppen op de golven van de Indische Oceaan. Hr. Ms. Evertsen van de Koninklijke Marine ploegt zich met 196 man aan boord een weg door het water. Iets verderop bevindt zich het vrachtschip Rozen. Het lege schip danst op de sterke deining.Het moderne Nederlandse fregat escorteert op verzoek van de VN vrachtschepen met voedselhulp van Somalië naar Kenia, van de hoofdstad Mogadishu naar de havenstad Mombasa. De Rozen, ingehuurd door het World Food Program (WFP) van de VN, heeft net tonnen voedsel afgeleverd voor de honger lijdende bevolking van Somalië.

De escorte is niet overbodig. Voor de kust van Oost-Afrika vinden veelvuldig kapingen plaats. De wateren van Somalië staat in de top 3 van meest risicovolle gebieden op zee. Piraten hebben vorig jaar alleen al op WFP-schepen drie aanvallen uitgevoerd. Drie weken geleden is een WFP-schip overmeesterd. Het totale aantal incidenten lag vorig jaar op dik dertig.

Nederland is zijdelings betrokken bij de zeeschuimerij. Eind mei is de Amiya Scan van de Nederlandse rederij Reider Shipping uit Winschoten gekaapt. Het schip, varend onder de vlag van Antigua en Barbuda, ligt al twee weken in het noorden van Somalië. De piraten eisen 700.000 euro losgeld voor de gegijzelde Russische en Filipijnse bemanning.

Piraterij staat daarmee op de politieke agenda. CDA-Kamerlid Kortenhorst drong er gisteren in de Kamer op aan de NAVO een actieplan te laten opstellen om effectiever in te grijpen tegen piraterij. De verdragsorganisatie vergadert de komende dagen in Brussel. Eerder pleitte de VVD ervoor zeekapers het leven zuur te maken.

De marine is verplicht schepen op volle zee te helpen tegen piraterij. De Veiligheidsraad heeft vorige week, mede op initiatief van Nederland, VN-resolutie 1816 aangenomen, waardoor lidstaten in principe ook in territoriale wateren van Somalië mogen optreden. Den Haag moet overigens nog wel expliciet toestemming geven voor eventuele marineacties daar.

Niet overvragen
Minister Van Middelkoop wijst erop dat lidstaten de NAVO „niet moeten overvragen.” De NAVO heeft op dit moment zijn handen vol aan Afghanistan. Bovendien ligt volgens de minister van Defensie de verantwoordelijkheid voor gekaapte schepen altijd bij het land onder wiens vlag het vaart. Veel rederijen stellen militair ingrijpen ook niet op prijs.

Gewapend optreden is niet zo eenvoudig, waarschuwt commandant Cees Vooijs op Hr. Ms. Evertsen. „Tijd is een cruciale factor. Een kaping is in een uur beslist. Of de piraten slagen erin, of ze trekken zich terug.” De kapitein van een koopvaardijschip zou een aanval daarom direct moeten doorgeven aan een schip in de buurt.

Ook dan zijn de mogelijkheden nog beperkt. „Een aangevallen schip moet zich op maximaal één uur varen van de Evertsen bevinden. In een uur tijd kunnen wij op vol vermogen 25 mijl -pakweg 50 kilometer- afleggen.” Een andere mogelijkheid is gewapende manschappen uit de Lynxhelikopter aan boord te droppen.

De commandant van Hr. Ms. Evertsen moet in een crisisvergadering met zijn bemanning direct knopen doorhakken. „We checken eerst: Wat weten we wel, wat weten we niet. De vraag is ook of onze missie niet in gevaar komt. Een aanval op een ander schip kan een hinderlaag zijn om het marineschip weg te lokken van de WFP-escorte.”

Bevinden piraten zich eenmaal aan boord, dan is ingrijpen nog moeilijker. „We kunnen niet zomaar wild in het rond schietend tien man aan boord van een gekaapt schip brengen. We moeten eerst meer weten over de bouw, de indeling en de lading van het vaartuig.” Vooijs geeft niet de voorkeur aan militair ingrijpen. De commandant is het met de reders eens dat het betalen van losgeld de beste manier is om zo min mogelijk slachtoffers te maken. „Betalen lokt echter wel weer nieuwe piraterij uit.”

Reders staan niet te trappelen om gewapende oplossingen te kiezen, zegt minister Van Middelkoop. Reider Shipping uit Winschoten zoekt liever „vreedzame oplossingen” voor de kaping van de Amiya Scan. De rederij heeft dagelijks contact met de negen bemanningsleden. Overigens had Hr. Ms. Evertsen niet kunnen ingrijpen bij de Amiya Scan. Het schip bevindt zich 2000 kilometer verderop. Bovendien kan het fregat zijn eerste opdracht, het beveiligen van voedselschepen, niet verwaarlozen.

Mombasa komt in zicht. Twee nieuwe voedseltransporten liggen klaar voor vertrek.