Zin en onzin van het Calvijnjaar
De herdenking van het vijfhonderdste geboortejaar van Johannes Calvijn in 2009 levert een stroom aan boeken, congressen en tentoonstellingen op. Of Calvijn daar blij mee zou zijn geweest? Prof. dr. H. J. Selderhuis denk van niet. „Calvijn ligt niet voor niets begraven in een onbekend graf. En eigenlijk past het ook niet zo bij calvinisten om een jaar lang feest te vieren.”
Het hoort bij deze tijd om uitgebreid aandacht aan een jubileum te besteden, zei prof. Selderhuis maandag tijdens de zomervergadering van het Kerkhistorisch Gezelschap. „En het werkt epidemisch: de een steekt de ander aan.”Volgens de Apeldoornse hoogleraar is een herdenkingsjaar aantrekkelijk voor uitgeverijen, reisbureaus en hotelketens, maar ook voor mensen met missiedrang. „Er zijn altijd mensen die zo’n herdenking aangrijpen om aan te geven wat Calvijn volgens hen altijd heeft willen zeggen.”
Deze „agressieve theologische benadering” zou prof. Selderhuis graag willen vermijden. Maar ook het andere uiterste: een puur historische benadering van Calvijn, zonder oog voor zijn theologie. „De zin van het Calvijnjaar ligt alleen al daarin, dat zijn leven, werk en invloed evenwichtig aan de orde komen.”
Een herdenkingsjaar is ook belangrijk om de kennis over Calvijn te vergroten, aldus prof. Selderhuis. „Wie gaat googelen en de naam ”Calvin” intikt, komt terecht bij onderbroeken van het merk Calvin Klein. En op een congres in Duitsland werd eens gesproken over ”Karl Wien” in plaats van over Calvijn. Maar déze onzin is nodig om ons bij de zin van het Calvijnjaar te brengen.”
Biografie
Prof. Selderhuis presenteerde het boek ”Calvinus sacrarum literarum interpres”, een bundel bijdragen aan het negende internationale Calvijncongres in Apeldoorn in 2006. Hij overhandigde het eerste exemplaar aan de Apeldoornse emeritus hoogleraar prof. dr. W. van ’t Spijker.
De Duitse kerkhistoricus prof. dr. W. H. Neuser schetste maandag voor het eerst de inhoud van zijn nieuwe Calvijnbiografie, die de periode 1509 tot 1541 beslaat. Daarin behandelt hij onder meer de invloed van de humanist Faber Stapulensis op Calvijn, diens preekschetsen in Angouleme, en de middeleeuwse oorsprong van Calvijns visie op het presbyterambt. Dr. Neuser beschrijft de reformator als een „zoekend” theoloog.
Profetieën
Prof. dr. C. Houtman, emeritus hoogleraar van de Protestantse Theologische Universiteit, liet twee negentiende-eeuwse Nederlanders aan het woord over de waarheid van de profetieën in het boek Jesaja. De theoloog en befaamde kanselredenaar Abraham des Amorie van der Hoeven gebruikte reisverslagen over ruïnes in Babylon, Egypte en Petra om te bewijzen dat de oudtestamentische oordeelsaankondigingen zijn vervuld. De vrijdenker Alexander de M. (een schuilnaam voor jhr. Ferdinand Alexander de Mey van Alkemade) zag Jesaja echter als een „krankzinnige” en „bedrieger.” Hij wilde bewijzen dat de Bijbel een menselijk geschrift is en dat het Godsbeeld van Jesaja niet klopt.
„De standpunten van Van der Hoeven en De Mey verschillen hemelsbreed”, constateerde prof. Houtman. „Dat komt omdat ze de Bijbel verschillend lezen en een verschillend Godsbeeld hebben. Van der Hoeven stelt dat God de geschiedenis volgens Zijn plan laat verlopen. Van der Mey geloofde in een oneindig Wezen dat door de rede is te kennen.”
Velletjes papier
De Amsterdamse hoogleraar prof. dr. A. A. den Hollander sprak over de tekstconstructie van een verloren middelnederlands geschrift, een ”Leven van Jezus”. In oktober 1941 leende de Utrechts universiteitsbibliotheek het middeleeuws evangeliehandschrift uit aan de universiteitsbibliotheek in Bonn. Daar maakte de oriëntalist Anton Baumstark duizenden studieaantekeningen op kleine velletjes papier. Het handschrift verdween aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar aan de hand van de aantekeningen bleek het mogelijk de tekst te reconstrueren.
