Het Centrum Kerk en Recht houdt maandag in Amsterdam een symposium over de reikwijdte, de mogelijkheden en de risico’s van de nieuwe registratieplicht voor kerkgenootschappen.De nieuwe registratieplicht roept tal van vragen op: Wordt met deze registratieplicht inbreuk gemaakt op het zowel door de grondwet als door het internationale recht beschermde recht op godsdienstvrijheid? Welke gegevens moeten worden geregistreerd? En moeten de kerken voor de registratie betalen? Op het symposium komen deze vragen aan de orde.

Terrorisme
Volgens prof. Van der Ploeg, een van de sprekers op het symposium, is de achtergrond van de nieuwe regeling onder andere de strijd tegen de witwaspraktijken en het dreigende terrorisme. „De overheid kan op deze manier de kerken beter in de gaten houden.”

De hoogleraar privaatrecht aan de Vrije Universiteit (VU) denkt niet dat de zelfstandigheid van de kerken of de godsdienstvrijheid direct in gevaar komt. Hij ziet de nieuwe regeling vooral als een formele verplichting. „Maar je weet natuurlijk niet wat voor het effect het geeft op de lange termijn.”

Het is volgens Van der Ploeg de vraag wat de overheid of anderen die het nieuwe handelsregister met de gegevens van kerkgenootschappen raadplegen, wijzer worden. „Een adres, prima, en ik neem aan dat de kerkgenootschappen ook hun statuut moeten deponeren. Maar bij een landelijk kerkgenootschap heeft alleen de landelijke kerk een registratieplicht. De plaatselijke gemeenten of parochies hoeven zich niet te registreren. Is er plaatselijk sprake van een kerkgenootschap, dan zal die zich wel moeten registreren. Daarom vraag ik me af of deze nieuwe wet op het punt van de registratie van kerkgenootschappen wel zo zinvol is.”

Rechtspersoon
Door het Nederlandse systeem, waar de oprichting van een kerkgenootschap met rechtspersoonlijkheid zonder formaliteiten plaatsvindt, kun je je als godsdienstige gemeenschap niet onttrekken aan de registratieplicht, aldus de VU-hoogleraar. „Of je wordt verdacht.”

Prof. Van der Ploeg: „In de ons omringende landen is het veelal zo dat erkende kerkgenootschappen een rechtspersoon zijn. Andere godsdienstige gemeenschappen kunnen kiezen voor een rechtspersoonlijkheid in de vorm van een vereniging of stichting. Alleen als ze voor een rechtspersoonlijkheid kiezen, worden ze registratieplichtig. Ons systeem lijkt die keus niet te geven.”

Kortom, mag die nieuwe wet afgeschaft worden?
„Wat mij betreft zou de registratieplicht voor kerkgenootschappen kunnen worden afgeschaft. Wellicht is een registratierecht wel zinvol. Dat zou voor godsdienstige gemeenschappen die nu geen kerkgenootschap zijn een oplossing bieden omdat soms onduidelijk is wanneer ze een erkend kerkgenootschap zijn.”