Politiek

Van Agt vond koningin Juliana te emotioneel

Premier Van Agt vroeg zich begin 1980 af of de emotionele koningin Juliana „nog wel geheel zelfstandig” de beslissing kon nemen om afstand te doen van de troon, blijkt uit een vandaag gepresenteerde biografie over Van Agt.

Pieter Jan Dijkman
19 May 2008 10:01Gewijzigd op 14 November 2020 05:51
VAN AGT ...solistisch... Foto ANP
VAN AGT ...solistisch... Foto ANP

Het moeten bijzondere sessies zijn geweest, de wekelijkse gesprekken op maandagmiddag tussen Van Agt en Juliana op ’Paleis Soestdijk. De koele, wat afstandelijke jurist en de emotionele koningin. De minister-president was gewend aan orde en scherpe debatten, het staatshoofd volgde veelal de ingevingen van haar hart. Dat leidde wel eens tot ongemak.Van Agt vond de gesprekken soms „plichtmatig”, hij zat zich er „niet op te verkneukelen”, zegt hij in de biografie ”Van Agt. Tour de Force” van de Nijmeegse historici Van Merriënboer, Bootsma en Van Griensven. Achteraf vroeg hij zich wel eens af „waar we het nou eigenlijk over gehad hadden.” De oud-premier is in het boek ongekend open over zijn verstandhouding met Juliana en Beatrix.

Begin januari 1980 deelde koningin Juliana hem mee dat ze op 31 januari, de verjaardag van Beatrix, haar aftreden bekend wilde maken. Hij mocht daar met niemand over praten. Het besluit moet hem wat hebben overrompeld. Van Agt: „Ik vroeg me ook wel af of Juliana die beslissing nog wel geheel zelfstandig kon nemen.” Volgens hem kon de koningin haar emoties gaandeweg steeds minder goed beheersen.

In april 1980 vroeg ze ter gelegenheid van haar komende troonsafstand om gratieverlening aan gedetineerden. Het kabinet voelde daar niets voor. Toen vicepremier Wiegel, die Van Agt wegens verblijf in het buitenland verving, haar dat duidelijk maakte, stelde ze voor om dan aan elke gevangene op 30 april een taart te sturen. Wiegel antwoordde: „Majesteit, dat lijkt me een uitstekend idee. En dan spuiten we met slagroom op elk van die taarten: Nog vele jaren!” Juliana barstte in lachen uit, waarmee het idee van de agenda was afgevoerd.

In de gesprekken met koningin Beatrix, „het meisje van Huis ten Bosch”, zat meer structuur dan in die met haar moeder. Veelzeggend is dat Van Agt pas onder Beatrix begon met het maken van aantekeningen. De ontmoetingen met de huidige koningin waren ook zakelijker. Juliana schonk zelf de thee in, Beatrix liet dat een lakei doen.

Koningin Beatrix „liet geen denkbaar te stellen vraag ongesteld”, verzucht Van Agt in de biografie. Ze moet hem in de formatie van 1981 hebben toegevoegd: „Weest u toch eens wat meer statesmenlike”, als een staatsman.

De biografie maakt op treffende wijze inzichtelijk hoe solistisch, eigenzinnig en ongrijpbaar Van Agt zelf eigenlijk was. Misschien dat het daarom wel niet zo klikte tussen hem en koningin Beatrix, die altijd gericht is geweest op het uitsluiten van onzekerheden. Volgens de oud-premier speelde bovendien mee dat hij voor Beatrix deel uit maakte van de „oude boedel” die zij in 1980 aantrof.

Van Agts opvolger Lubbers, een tijdgenoot van de koningin, had meer flair en een minder relativerende en „juridische attitude.” Beatrix en Lubbers konden het opvallend goed met elkaar vinden. „Samen de nieuwe tijd tegemoet”, aldus Van Agt.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer