Het huwelijk van Ferdinand van Aragón (1452-1516) met Isabella van Castilië (1451-1504) staat aan de wieg van het Spaans-Habsburgse imperium. Van een onbekende schilder zijn er afbeeldingen van Ferdinand en Isabella, ook wel de Katholieke Koningen genoemd, te vinden. Beiden liggen begraven in de kathedraal van Granáda. Schitterend in zijn eenvoud is de schildering onder de titel ”Testament van Isabel la Católica” van Eduardo Rosales.

Ferdinand en Isabella kregen vijf kinderen. De kroon kwam na de dood van Isabella in 1504 terecht op het hoofd van de derde telg, dochter Johanna I, die met Filips van Oostenrijk, bijgenaamd de Schone, was getrouwd. Daarmee werd de Oostenrijkse dynastie aan het Spaans-Castiliaanse-Aragonese gekoppeld. De slimme Ferdinand had er een zwaar hoofd in. Johanna had last van psychische kwalen. En wist Filips stand te houden tegen bijvoorbeeld de op macht beluste adel? Inderhaast trouwde vadertje Ferdinand met een nicht van de Franse koning: Germaine de Foix. Hij deed dat om te zorgen voor een nieuwe en bekwamer troonopvolger. Het zoontje dat zij samen kregen, leefde echter slechts een paar uur. Dus was de kroon wederom bestemd voor Johanna.

Intussen probeerde Filips de Schone zijn ambivalente schoonvader milder te stemmen en dat leek nog te lukken ook. Op 20 juni 1506 droeg Ferdinand de kroon over aan zijn „geliefde kinderen”, zoals op papier kwam te staan. Een halve dag later kreeg hij er spijt van, maar na enige bemiddeling verliet hij Castilië in de hoop op betere tijden.

Op 25 september overleed Filips de Schone plotseling, zijn zesjarig zoontje Karel I achterlatend als troonopvolger. Hun ongelukkige moeder zou na jarenlange omzwervingen met het gebalsemde lichaam van haar overleden man in Tordesillas de laatste adem uitblazen als Johanna de Waanzinnige. Francisco Padrilla maakte een schilderij van de merkwaardige expeditie. Johanna wilde haar Filips begraven in Granáda, waar ook haar eigen moeder rustte. Ze wilde het Alhambra betrekken waar ze dan dicht bij haar geliefde man kon wonen. Met de kist met Filips begon ze aan haar tocht via Burgos naar het verre Granáda, waar eens de Moren waren verdreven. Men reisde als het donker was, want Johanna vond het niet gepast dat een weduwe bij zonlicht reisde. ’s Nachts streek de stoet bij een of ander klooster neer. Uiteindelijk slaagde haar vader Ferdinand erin Johanna te overtuigen dat zij Filips beter in Tordesillas ter aarde kon bestellen Daar leefde zij meer dan 40 jaar opgesloten, tot haar dood in 1555. De oude Castiliaanse marktplaats Tordesillas was vroeger vaak de residentie van de Spaanse koningen. Vandaar dat het de woonplaats werd van Johanna de Waanzinnige.

Ferdinand werd als ’regent’ aangewezen totdat Kareltje groot en wijs genoeg zou zijn om de troon te bestijgen. De in 1500 in de Nederlanden geboren Karel I van Spanje (1558) zou het Habsburgse imperium een zekere grandeur gaan verlenen. We zien Karel op schilderijen van Titiaan als keizer Karel V in volle glorie. Karel trouwde met Isabella van Portugal, met wie hij zijn opvolger Filips II kreeg. Intussen is in de portretten de typische Habsburg-look zichtbaar geworden. Smal hoofd, volle lippen, blauwe ogen en rossig haar. Portretschilders moesten hun koninklijke modellen nogal eens manen de openhangende mond te sluiten: „Excellentie, sluit uw mond, want de vliegen in dit koninkrijk zijn onbetamelijk lastig.”

Filips II (1527-1598) is vele malen op het doek vastgelegd en beslist niet altijd door de wormen verteerd, zoals de zwarte legende het wil doen geloven. Ook zijn vier achtereenvolgende vrouwen hangen te kijk in het Prado: Maria Manuela van Portugal, Maria Tudor van Engeland, Isabella van Valois en Anna van Oostenrijk. Net als zijn protestantse tegenvoeter Willem van Oranje trouwde Filips II officieel met vier vrouwen, om over de niet-officiële vrouwen maar te zwijgen. Feit is dat die er zeker zijn geweest, zoals dat in die tijd van verstandshuwelijken zeer gebruikelijk was.

Uit Filips’ huwelijk met Anna van Oostenrijk kwam Filips III (1578-1621) voort die met Margaretha van Oostenrijk trouwde. Hun zoon Filips IV (1605-1665) trouwde eerst met Isabel van Bourbon. Toen Filips na de dood van Isabel met Marianne van Oostenrijk een verbintenis aanging, kwam daar Karel II (1661-1700) uit voort, die twee vrouwen trouwde: Maria Louise van Orléans van Frankrijk en Maria Anna van Nieuwburg van Duitsland, huwelijken zonder nazaten.

Denk niet dat de vorsten uit die tijd zulke brave heren waren. Filips IV had drie legitieme zoons uit zijn twee huwelijken, maar hij had ongeveer dertig bastaarden. Let op: Filips was 44 toen hij hertrouwde met de 15-jarige Marianne, zijn nicht die oom tegen hem moest zeggen. Dergelijke huwelijken heetten ”consanguinéas” wat zoveel betekent als huwelijken van mensen met hetzelfde bloed.

Marianne schonk haar echtgenoot verscheidene kinderen, onder wie infante Karel II. Beroemd zijn de ”Meninas” van Velásquez, de twee popperige dametjes. De belangrijkste is het prinsesje infanta Margarita (Margaretha) als erfopvolgster van de troon, vijf jaar oud. Haar oudere zusje Maria Teresa trouwde met Lodewijk de Veertiende van Frankrijk. Karel II (nogmaals, 1661-1700) was de laatste van het Spaans-Habsburgse huis. Een trieste persoon, in wie de diverse voorgaande familieverbintenissen een ultieme zoon vonden, wat blijkt uit zijn bijnaam el Hechizado: de gemaakte, in wie de familietrekken bijna grotesk waren geworden. Geen van zijn twee huwelijken brachten de begeerde troonopvolger.

Karel II’s zus Margaretha trouwde met keizer Maximiliaan van Oostenrijk, uit wie Jozef Ferdinand van Beieren werd geboren: dit is de Oostenrijks-Habsburgse tak. De andere lijn loopt via de Bourbons door middel van het huwelijk van Filips III met Margaretha van Oostenrijk uit wie de achterachterkleinzoon Filips V van Anjou voortkwam. Jacinto Regaud maakte een portret van deze Filips van Anjou: lange kroezige haren, wederom de neus en de lippen van de Habsburgers.