Griezelkelder
Verbijstering, dat typeerde de reacties toen twee jaar geleden bleek dat een Oostenrijkse tiener, Natascha Kampusch, acht jaar lang gevangen gehouden was in een kelder. De zaak-Kampusch verbleekt echter bij de incestkwestie die zondagavond naar buiten kwam. Een 73-jarige man blijkt zijn dochter 24 jaar lang in een kelder te hebben opgesloten, samen met drie kinderen die hij bij haar verwekt heeft.
Voor zover bekend heeft Josef F. een luguber dubbelleven geleid en was hij de enige die op de hoogte was van het bestaan van de griezelkelder. Het verschil met de tragedie van twee jaar eerder is dat nu de dader ook daadwerkelijk berecht kan worden, want de 44-jarige man die Kampusch had gegijzeld, wierp zich na haar ontsnapping onmiddellijk voor de trein.Dat is geen onbelangrijk verschil, want zo’n rechtszaak en het bijbehorende onderzoek bieden mogelijk antwoord op de zeer vele vragen die deze incestzaak oproept. Hoe is iemand in staat om vier jonge mensen bijna een kwarteeuw letterlijk te verdonkeremanen? Zonder hulp van anderen, maar ook zonder dat het anderen opvalt?
Juist dat laatste is wel de meest prangende vraag. Waar waren de buren, waar was de kinderbescherming, waar was de politie? Enkele kinderen die de vader bij zijn dochter heeft verwekt, zijn door hem uit de kelder gehaald terwijl hij beweerde dat ze te vondeling gelegd zouden zijn. Hoewel dat tot driemaal toe gebeurde, tussen 1993 en 1997, heeft dat kennelijk niet geleid tot argwaan jegens de vader.
Tussen Kampusch in 2005 en Josef F. in 2008 ligt nog een kwestie die in 2007 openbaar kwam: een moeder in Linz die drie dochters zeven jaar lang gevangen hield in haar huis. Daar was geen sprake van misbruik, maar toch wel van absurde isolatie en vervuiling. En dat terwijl moeder de kinderen gewoon thuisonderwijs mocht geven. De politie viel het huis pas binnen nadat een buurman die al vaker had geklaagd, met een rechtszaak dreigde.
Samen met nog twee oudere gevallen van langdurige opsluiting en misbruik, uit 1996 en 2001, vormen deze drie zaken meer dan genoeg reden voor een grondige analyse van de sociale structuur van de Oostenrijkse samenleving enerzijds en van het handelen van de politie anderzijds. In dat laatste is voorzien, want vorige maand besloot het Oostenrijkse parlement om een parlementaire enquête te houden naar de ontvoering van Kampusch. De verdenking heerst dat fouten tijdens het onderzoek in de doofpot zijn gestopt.
Maar ook het eerste aspect dient goed tegen het licht gehouden te worden. „Het hele land moet zich afvragen wat er eigenlijk fundamenteel misgaat”, stelt de commentator van de Oostenrijkse krant Der Standard terecht. In de Oostenrijkse samenleving staat het recht op privacy hoger aangeschreven dan het belang van sociale controle en een waakzame buurt.
Die les geldt eveneens voor Nederland en zeker ook de christelijke gemeenschap daarbinnen. Wat kan er veel leed schuilgaan achter een nette voordeur. De sporen van alcoholverslaving, huiselijk geweld of seksueel misbruik zijn vaak keurig weggewist tijdens huisbezoeken. Het vergt een grote investering in tijd en empathie om die toch te signaleren, maar dan loont het ook de moeite.
