Het zelfbestuur in Noord-Ierland heeft twee achtergronden.

In de eerste plaats is de Labourregering van Tony Blair, die sinds mei 1997 in het zadel zit, een sterk voorstandster van decentralisatie van bestuur. Zo heeft Schotland in 1999 zijn eigen parlement (terug)gekregen, nadat deze volksvertegenwoordiging bij de unie tussen Engeland en Schotland in 1707 was opgegaan in het Britse parlement in Westminster. Ook Wales heeft inmiddels een eigen assemblee. Binnen dit denken van decentralisatie past ook zelfbestuur in Noord-Ierland.

Maar er was natuurlijk ook een andere reden om Noord-Ierland op afstand van Londen te plaatsen. Sinds 1969 heerst hier een gewapend conflict tussen (Britse) protestanten en (Ierse) rooms-katholieken. De protestanten streven naar behoud van de unie met Groot-Brittannië (vandaar ook wel unionisten). De katholieken streven echter naar inlijving van Noord-Ierland bij de republiek Ierland en verdwijning van de Britse bemoeienis (vandaar ook wel nationalisten of republikeinen). De conservatieve premier John Major wist in 1994 een staakt-het-vuren van de grond te krijgen. Het vredesproces dat hieruit voortkwam, leverde op 10 april 1998 het Goede-Vrijdagakkoord op. Daarin is het zelfbestuur van Noord-Ierland overeengekomen.

Dit zelfbestuur leidde tot de oprichting van de volgende instellingen:

De Noord-Ierse Assemblee. Deze volksraad heeft 108 leden, van zowel protestantsen als katholieken huize.

Het Noord-Ierse kabinet. De premier (momenteel de gematigde protestant David Trimble) en de vice-premier (momenteel de gematigde katholiek Mark Durkan) worden door het parlement gekozen. De procedure voor deze verkiezing is zo gekozen dat de twee belangrijkste mensen uit de regering voldoende draagvlak hebben. De premier en de vice-premier benoemen vervolgens de leden van hun kabinet. Het kabinet bestaat uit een coalitie met aan de protestantse kant de Ulster Unionist Party (UUP) en de Democratic Unionist Party (DUP) en aan de katholieke kant de Social-Democratic Labour Party (SDLP) en Sinn Fein (SF).

Naast het kabinet en de volksraad zijn er nog overlegplatformen waarop Noord-Ierland en de republiek Ierland met elkaar overleggen. En in de Brits-Ierse Raad overlegt de Ierse regering zelfs met de Britse regering. Met name deze Ierse invloed is veel unionisten een doorn in het oog. Want als Noord-Ierland deel is van het (Britse) Verenigd Koninkrijk, wat hebben Ieren er dan in te brengen?

Een van de voorwaarden van het Goede-Vrijdagakkoord was het afzweren van geweld. Vanaf de oprichting van het Noord-Ierse kabinet in december 1999 is er twijfel geweest of coalitiepartner Sinn Fein wel werkelijk alle banden met het terroristische Ierse Republikeinse Leger (IRA) had opgegeven. Een politieke partij met een eigen leger vonden vooral de protestanten toch wat gek. Unionistische partijen hadden (officieel) nooit zulke nauwe banden met de vele protestantse terreurgroepen.

Met de opschorting van het zelfbestuur is de situatie weer zoals zij was op de dag van het Goede-Vrijdagakkoord in 1998. Het is niet bekend hoe lang de opschorting gaat duren. Ook de drie eerdere keren dat het zelfbestuur werd opgeschort gebeurde dat vanwege twijfel aan de intenties van Sinn Fein en de IRA. Het wordt nu tijd voor de republikeinen om te laten zien wat ze werkelijk willen.