In landen als Syrië en Libanon heeft de man in de straat overigens nauwelijks weet van de veelbesproken film. De oppositie in Turkije geeft in elk geval een genuanceerder beeld van de islam dan ”Fitna” deed.Tienduizenden Turken -veelal moslims- gingen zaterdag in Ankara de straat op. Zij toonden hun ongenoegen over de regerende AK-partij voor gerechtigheid en ontwikkeling. Zij demonstreerden voor behoud van het seculiere karakter van de staat. De opposanten zwaaiden met foto’s van Atatürk, de stichter van het ’moderne’ Turkije. Zij vrezen dat premier Erdogan een islamitische staat maakt van het land. Dat willen in de lijn van Atatürk denkende Turken niet.

Er bestaat reden voor de verdenking van Erdogan. Na zijn aantreden in 1992 als burgemeester van Istanbul veroorloofde hij zich radicale uitspraken. Zo zou hij in 1997 tijdens een politieke bijeenkomst een gedicht hebben voorgelezen dat zei: „Minaretten zijn onze bajonetten, koepels onze helmen, moskeeën kazernes en gelovigen onze soldaten.” Toen al kwam het vestigen van de islamitische staat ter sprake. Dat bezorgde hem vier maanden celstraf wegens aanzetten tot religieuze haat.

Een jaar geleden was er al sprake van demonstraties in de hoofdstad van Turkije. Toen gingen 300.000 en een andere keer 700.000 gematigde moslims de straat op. Zij riepen leuzen als: „Wij respecteren geloof, geen radicalisme” en: „Wij willen geen imam als president.” De protesterende moslims kennen beter dan mensen uit West-Europa de religieuze achtergrond van Erdogan. Vooral met het oog op een Turks lidmaatschap van de EU is het verstandig naar hen te luisteren.

Turkije is trouwens niet het enige land waar gematigde moslims protesteren. Vorig jaar om deze tijd gingen in de Pakistaanse stad Karachi zo’n 100.000 mensen de straat op. Feitelijk hadden ze een soortgelijk doel als de Turkse demonstranten. Zij protesteren tegen de Lal Masjid. Die moskee in Islamabad zocht een rechtssysteem te ontwikkelen dat volstrekt is gebaseerd op de islamitische wet, de sharia. De menigte bediende zich van slogans als: „Nee tegen het extremisme.”

Via demonstratie tonen moslims soms een gematigd gezicht. Door de islam gedomineerde landen vertonen helaas ook andere beelden. Een representant van het Bijbelgenootschap Cairo zei een paar weken geleden tegen iemand van de schrijvende pers dat er in Egypte meer extremisten van islamitische huize naar de gevangenis moeten dan christenen. De regering verzet zich namelijk met alle macht tegen de Moslem Brotherhood, die heel concreet naar de macht probeert te grijpen.

Zoiets speelt zich ook af in Libanon. In het zuiden trekt Hezbollah aan de touwtjes. De regering heeft er niets meer te zeggen. Het centrum van Beiroet blijkt op dit moment gedomineerd door een tentenkamp van de terroristen van Hezbollah. De Verenigde Naties verlieten hun kantoor downtown wegens de van het kamp uitgaande dreiging. Hezbollah verhindert het vormen van een nieuwe regering. De maronitische christenen zouden maar het veld moeten ruimen.

Moslims tonen zich onderling verdeeld. Dat blijkt in de strijd in Irak en in een land als Egypte. Fundamentalistische moslims geven christenen geen ruimte. Zo is er ook sprake van spanning in andere landen. „Niet alleen christenen vrezen voor verlies van hun verworvenheden”, zei de weduwe van de in 1989 vermoorde Libanese president Moawad vorige week tegen een verslaggever van deze krant. „Ook moslims, vooral soennieten, zijn bang voor verlies van hun rechten.”