De deputaten vinden dat de kerkenraden bij deze extra raadpleging ook de leden moeten horen. De raadpleging is geen stemming maar geeft de kerkenraden de gelegenheid om „van hun gevoelen blijk te geven”, aldus het advies.

De consultatie moet volgens het advies plaatsvinden nadat de synode in eerste lezing over de voorgenomen kerkfusie heeft besloten. Net als in de Hervormde Kerk moeten de kerkenraden van de Gereformeerde Kerken dan drie maanden de tijd krijgen om hun reactie te geven. Voor de extra raadpleging is een kerkordewijziging nodig, omdat de gereformeerde kerkorde niet in zo’n procedure voorziet.

Misverstand
In het advies aan de synode wijzen deputaten voor de kerkorde de stelling af dat het niet de generale synode is die het besluit over de vereniging kan nemen maar dat dit is voorbehouden aan de plaatselijke kerken. Verschillende kerken hebben het afgelopen jaar in deze trant hun mening laten horen; zij beroepen zich onder meer op het burgerlijk wetboek, omdat de beoogde vereniging een wijziging van vermogensrechtelijke aard zou betreffen. Volgens deputaten voor de kerkorde betreft dit een misverstand, omdat er aan de eigendomsverhouding na de vereniging niets verandert: gereformeerde kerken blijven eigenaar van de goederen die ze bezitten.

Ook hebben sommige plaatselijke kerken aangegeven dat de positie van de kerken in het kerkverband dermate radicaal verandert dat dit de instemming van iedere afzonderlijke plaatselijke kerk vereist. Deputaten voor de kerkorde kunnen ook in dat argument niet meegaan. En wel op grond van het feit dat de kerken naar hun mening vanaf 1986 kerkordelijk voldoende zijn gehoord. Het is, na de extra consultatie van kerken en kerkleden, straks aan de generale synode om het finale besluit over de vereniging te nemen.

Het advies van deputaten vloeit voort uit een opdracht van de synode van november. De kerkvergadering was toen van mening dat het ingrijpende karakter van het definitieve verenigingsbesluit een extra raadpleging van de kerkenraden wenselijk maakt.

Federatie
Ds. A. W. W. de Ruiter, gereformeerd predikant in Genderen en voorzitter van het behoudende Confessioneel Gereformeerd Beraad, vindt het voorstel om het gevoelen van de plaatselijke kerken te peilen „onvoldoende.” „In de nieuwe kerkorde worden zeer ingrijpende veranderingen tot stand gebracht. Deze gaan met name over de zelfstandigheid van de plaatselijke kerk. Nu is er sprake van een zelfstandige, plaatselijke gereformeerde kerk, daarna van een landelijke kerk.” De predikant constateert dat in de SoW–kerken sprake is van pluraliteit omtrent „wezenlijke zaken” als schriftbeschouwing en ethische zaken. „Waarom is er dan geen diversiteit mogelijk in beheersvormen?”

De aangekondigde wijziging in de gereformeerde kerkorde heeft volgens ds. De Ruiter als achtergrond dat het momenteel kerkordelijk zo is dat men bij een fusie toestemming moet vragen aan alle plaatselijke gereformeerde kerken. „Dat brengt voor de voorstanders van fusie het risico met zich mee dat het SoW–proces geblokkeerd zal kunnen worden. Nu wordt een poging ondernomen om deze noodzaak om in te stemmen met de fusie te voorkomen. Anders gezegd: door een kerkordewijziging wordt de gereformeerde kerkorde verbogen naar hervormd model, zodat de eerder genoemde verplichting niet meer nodig is.”

Ds. De Ruiter merkt dat velen, zowel in de NHK als GKN, opteren voor een federatie. „Er wordt gezegd dat dit een gepaseerd station is. Maar wie heeft er nu werkelijk de moed om voor de zoveelste keer te zeggen dat een federatie of een unie meer toekomst heeft dan een fusie waarvoor het animo bij zeer velen is verdwenen?”