Het oude baasje in een Haags winkelcentrum is er helder over: „Al dat chippen, knippen en pinnen is niks voor mij. Veel te moeilijk. En dan lees je van die verhalen over gestolen pasjes en dan halen ze zomaar 1000 gulden van je rekening. Nee, ik betaal contant.” Even verderop twee meisjes. „Als ik geld op zak heb, reken ik contant af. Zo niet, dan pin ik net zo makkelijk.” Het chippen -betalen vanuit een elektronische, oplaadbare portemonnee- is duidelijk minder populair bij het winkelend publiek. „Misschien moeten we er straks wel aan geloven, al is het alleen maar in verband met het parkeren”, weet een dame.

Het Platform Detailhandel, een samenwerkingsverband van De Nationale Winkelraad en de Raad Nederlandse Detailhandel, trok gisteren door middel van een manifest aan de bel. „Velen denken dat betalen gratis is, maar dat is helemaal niet waar”, legt voorzitter H. van den Broek van de Stuurgroep Betalingsverkeer uit. In Nederland hebben jaarlijks 5 miljard transacties plaats. De kosten voor dat betalingsverkeer kwamen vorig jaar voor de detailhandel uit op 918 miljoen euro, 3,8 procent van de brutowinst. „Iedereen betaalt mee, ook de consument. Want wij moeten deze kosten wel doorberekenen in de producten”, aldus Van den Broek.

Uit onderzoek van het platform blijkt dat een contante kassabetaling het goedkoopst is: 14 cent. Pinnen kost al snel 30 cent. Chippen komt uit op 19 cent per transactie. Wat blijkt nu? De Nederlandse consument betaalt in meer dan 4 van de 5 miljard gevallen met cash geld, met alle veiligheidsrisico’s van dien. In geld gemeten is de pinpas bezig met een snelle opmars: naar verwachting zal de waarde van elektronisch afgerekende aankopen dit jaar voor het eerst groter zijn dan contante betalingen. Chippen is een marginaal verschijnsel: in 2001 ging het om 0,1 procent van alle transacties.

Deze cijfers verklaren de torenhoge kosten van het betalingsverkeer. Maar heel verwonderlijk is een en ander nou ook weer niet, vindt Van den Broek. „De consument wordt op dit moment ook niet echt gestimuleerd om veilig en efficiënt te betalen.” Dat wil het platform veranderen. De klant moet in de eerste plaats weten wanneer welk betaalmiddel van hem wordt verwacht. Ook dat is onderzocht. Vanaf 5 euro verdient de chipkaart de voorkeur boven contant geld. En pas vanaf 320 euro komt de pinpas in zicht. „Dat is volstrekt onrealistisch”, weet ook onderzoeker prof. H. Gianotten. „Zo veel kún je niet eens met de chipknip afrekenen.” Komt bij dat deze afrekenvariant, alle inspanningen ten spijt, nauwelijks van de grond komt. Het wantrouwen -chipkaart kwijt, geld kwijt- is simpelweg te groot. Gianotten: „Wanneer de consument niet wil chippen, loont het de moeite om vanaf 30 euro te gaan pinnen.”

Het platform ziet graag dat overheid, banken en detailhandel de handen ineenslaan om te komen tot een goedkoper en veiliger betalingsverkeer. De detailhandel wil best meebetalen aan -wellicht nieuwe- vormen van betalen, aldus Van den Broek. Ook de consument is bereid een steentje bij te dragen, zo leert het onderzoek. Vooral als het om kleine(re) winkels gaat, is het voor de meeste klanten geen probleem wanneer de detaillist kosten in rekening brengt voor het pinnen. Omgekeerd zegt een kwart van de ondervraagden zich juist te ergeren aan deze pinkosten. Grootste ergernis is trouwens de lange wachttijd bij de kassa. Ook de vele soorten pinautomaten schrikken klanten af.

Het Platform Detailhandel roept de banken op nu eens met realistische en transparante overzichten van de kosten van het betalingsverkeer te komen. Het is bekend dat de detailhandel al jaren vraagtekens zet bij dit punt. Zowel het platform alsook de Consumentenbond zou in willen zetten op een „chipexplosie.” „Met de chip valt meer te doen, vooral op het gebied van veiligheid”, aldus directeur F. Cohen van de Consumentenbond. „En breng de kosten van het pinnen omlaag. Die combinatie is volgens mij de langetermijnoplossing voor alle problemen.”

De Nederlandsche Bank (DNB) zou best een grotere rol kunnen spelen in het toezicht op het elektronisch betalingsverkeer, vindt directeur H. van der Wielen. Maar daarvoor zijn wel wettelijke instrumenten nodig. „Wij houden ons vanouds vooral bezig met het chartale verkeer.” Banken en retailers zijn met name verantwoordelijk voor het girale systeem. „De markt doet daar zijn werk. Wij bemiddelen alleen maar bij verkeersproblemen.”

DNB wil meer doen dan bemiddelen. „Af en toe gaat het niet goed. De controverse tussen chipper en chipknip heeft zich veel te lang voortgesleept.” Ook de gescheiden bankcircuits van de Postbank en de andere banken, die twintig jaar lang naast elkaar bestonden, was DNB een doorn in het oog. Over de tarieven van het betalingsverkeer zal DNB zich echter niet uitlaten. „Ook dat is een zaak van de markt.”