”Moord op recept”
Auteur: Dick de Vree
Uitgeverij: Ad. Donker, Rotterdam, 2002
ISBN 90 6100 519 1
Pagina’s: 208
Prijs: € 18,90. Artsen zijn ook maar mensen. En daarom zijn er artsen die moorden plegen. Een van hen was dokter John Opdam uit Berkel en Rodenrijs. Hij werd veroordeeld vanwege de moord op zijn vrouw en zag ook nog kans een medegevangene om het leven te brengen. De voorstanders van euthanasie kunnen lering trekken uit zijn levensverhaal en dat van andere moordzuchtige medici.

Het is woensdag 24 september 1952. Huisarts John Opdam vraagt zijn schoonmoeder een handje te komen helpen want zijn vrouw Nol is „zo ziek.” Als ze in Berkel is aangekomen, blijkt het allemaal reuze mee te vallen.

’s Avonds doen mevrouw Opdam, haar moeder en het dienstmeisje een spelletje. Dokter Opdam kondigt rond acht uur aan dat hij haar poeder klaar zal maken. Zijn vrouw heeft nogal eens last van hoofdpijn. Volgens hem is de oorzaak een hersentumor, ook al kan een geconsulteerde specialist die niet vinden.

Het drankje dat hij die avond bereidt, is wel erg vies. Maar Nol drinkt het toch op. Het brouwsel wordt haar onmiddellijk fataal. Ze maakt benauwde geluiden, haar ogen beginnen te rollen en ze raakt bewusteloos. Haar moeder adviseert John een specialist te bellen maar dat heeft volgens hem geen zin meer. Kort tijd later overlijdt Nol. Ze laat drie kinderen achter.

Cyaankali
Een collega-arts komt langs om de doodsoorzaak vast te stellen. Een hersentumor, maakt Opdam hem wijs. Zo komt het ook op de overlijdensverklaring te staan. Maar Nols moeder vertrouwt het niet. Ze heeft haar schoonzoon nooit gemogen, omdat haar dochter sinds haar huwelijk veranderde van een vrolijke jonge vrouw in een stille, vaak sombere en zwakke echtgenote. Ze schakelt twee andere artsen in die beiden tot de conclusie komen dat van een hersentumor geen sprake is.

Voor justitie is dat aanleiding een patholoog-anatoom in te schakelen. Hij vermoedt vergiftiging door cyaankali. Nader onderzoek bevestigt dat. John Opdam wordt meteen gearresteerd. Zijn assistente verklaart dat ze twee dagen voor de dood van mevrouw 1 gram cyaankali heeft besteld. Opdam zei dat hij het spul nodig had om de urine te kunnen onderzoeken van een nierpatiënt. Hij had ook een kant-en-klaar preparaat kunnen bestellen, maar dat wilde hij niet.

Het bewijs lijkt zich op te stapelen maar Opdams advocaat zaait twijfel. Hij zegt dat zijn cliënt een briefje van zijn vrouw heeft gevonden waarin ze aankondigt zelfmoord te zullen plegen. Helemaal verwonderlijk is dat niet, want ze had ontdekt dat haar man een verhouding heeft met een jonge vrouw.

Het proces voor de Haagse rechtbank duurt drie weken en trekt grote belangstelling. Het heeft een buitengewoon enerverend verloop. Zo blijkt het zelfmoordbriefje op verzoek van de verdediging geschreven te zijn door een broer van dokter Opdam. Althans, dat verklaart de man in eerste instantie. Naderhand komt hij daar weer op terug. Het wordt nog complexer als vier handschriftdeskundigen uiteenlopende verklaringen afleggen.

Ernstig ziek
Ook op andere onderdelen ontstaat nieuwe verwarring. Twee pathologen-anatomen zijn het onderling niet eens over de cyaankali en de opvattingen van de ingeschakelde psychiaters over de toerekeningsvatbaarheid van de verdachte lopen eveneens uiteen.

De rechtbank heeft echter geen twijfels. Op 8 juni veroordeelt ze Opdam tot levenslange gevangenisstraf. Het hof bekrachtigt een halfjaar later de uitspraak.

In de gevangenis ziet Opdam kans opnieuw iemand om het leven te brengen hoewel hij dat ten stelligste ontkent. Psychiatrisch onderzoek, dat tien maanden duurt, wijst uit dat hij ernstig ziek is. In 1969 krijgt hij, voor de tweede maal, levenslang. Na een groot aantal pogingen lukt het hem te behandelen. In 1971 bekent hij alsnog de moord op zijn vrouw. Enkele jaren later wordt hij na 22 jaar opgesloten te hebben gezeten op vrije voeten gesteld. Volgens de behandelende psychiaters levert hij geen enkel gevaar meer op voor de maatschappij.

Waarschuwing
Vergeleken bij zijn Engelse collega Shipman was Opdam een lieverdje. Shipman bracht minstens 300 patiënten om het leven. In zijn jongste boek ”Moord op recept” geeft Dick de Vree een zevental reconstructies van moorden gepleegd door artsen. De auteur is afkomstig uit de politiewereld en was lange tijd als radio- en tv-journalist werkzaam.

Moorden fascineren hem, zo werd al uit eerdere boeken van hem duidelijk. Dat hij dit keer heeft gekozen voor artsen als daders, heeft geen bijzondere reden. In ieder geval heeft hij geen directe link willen leggen met de euthanasiediscussie, zo valt uit de inleiding van het boek op te maken.

Dat zou ook niet terecht zijn. Dat veel artsen bereid zijn ongeneeslijk zieke patiënten een dodelijk middel toe te dienen, vloeit immers voort uit totaal andere motieven dan het moordzuchtig gedrag van de medici die De Vree opvoert.

Toch was een kanttekening in de richting van euthanasie niet misplaatst geweest. ”Moord op recept” onderstreept nog eens dat ook artsen onder bepaalde omstandigheden volkomen kunnen ontsporen. Bovendien bevinden zich onder hen -net als onder niet-artsen- zieke geesten die ogenschijnlijk normaal functioneren. Er zijn zwaarwegender argumenten tegen euthanasie maar als extra waarschuwing kan genoemd boek in dat opzicht een nuttige functie vervullen.