Sarkozy hanteert in de tweede helft van dit jaar de voorzittershamer van het gemeenschappelijk Europa. Op 1 juli neemt hij die over van de Sloveense premier Jansa. Wie zijn optreden volgt, beseft dat hij ongetwijfeld zal proberen een sterk stempel te drukken op de gang van zaken. Zijn dadendrang in dit verband werpt tijdens het lenteberaad van vandaag en morgen in Brussel zijn schaduw vooruit.„Ik roep de volkeren rond de Middellandse Zee op de haat te overstijgen en ruimte te maken voor een grote droom van vrede en beschaving. De tijd is aangebroken om samen een Unie te vormen, die de verbinding zal zijn tussen Europa en Afrika”, opperde Sarkozy in zijn overwinningsspeech na de verkiezingen in mei 2007. Zijn bedoelingen op dit terrein waren trouwens al langer bekend.

Zijn gedachten gaan uit naar een hecht bondgenootschap van de Europese landen met de andere landen in de desbetreffende regio, waaronder Marokko, Libië, Syrië, Egypte en Israël. Misschien ook met Mauretanië en Jordanië. En niet te vergeten met, als een belangrijke speler in het bonte gezelschap, Turkije. Aan die natie beoogt de president op deze wijze een alternatief te bieden voor het lidmaatschap van de EU. Dit laatste zit er immers in zijn optiek voor de grootmacht aan Bosporus niet in, zo heeft hij voortdurend verkondigd.

De MU zou moeten werken aan concrete projecten, bijvoorbeeld de aanleg van grensoverschrijdende verkeersverbindingen. Maar zij dient tevens als platform te fungeren om oplossingen te zoeken voor de problemen in de zuidelijke contreien van ons continent of in de buurt daarvan: het conflict tussen Israël en de Palestijnen, de toestroom van illegalen uit Noord-Afrika, de armoede daar, de dreiging van terrorisme. Frankrijk wijst erop dat de voorgestelde constructie een brugfunctie kan vervullen tussen Europa en de islamitische wereld. Ondertussen zou het zelf met behulp van dit scenario meer invloed verwerven rond de Middellandse Zee.

De voorstellen stuiten bij veel lidstaten op bedenkingen. Duitsland nam in de voorbije maanden het voortouw om die in Parijs onder de aandacht te brengen. Sarkozy en bondskanselier Merkel bespraken de kwestie kortgeleden met elkaar in Hannover. Na afloop meldden zij dat de meningsverschillen tot het verleden behoorden en kondigden zij voor de EU-top een gezamenlijk compromis aan. Volgens bronnen in Brussel heeft de president de slag verloren en zijn diens ideeën inmiddels flink afgezwakt.

De regering van onze oosterburen benadrukt dat het in geen geval mag uitdraaien op een poging om Noord-Europa in de contacten met de mediterrane partners buitenspel te zetten. Sarkozy wenste aanvankelijk een opzet met daarin de participatie van alleen de EU-lidstaten die grenzen aan de Middellandse Zee.

Een andere tegenwerping luidt dat er al een geformaliseerde nauwe band met de kandidaten voor de MU is. Dan hebben we het over het zogeheten Barcelonaproces, gebaseerd op een verdrag uit 1995 en gericht op een intensieve samenwerking met een tiental partijen, te weten Algerije, Egypte, Israël, Jordanië, Libanon, Libië, Marokko, de Palestijnen, Syrië en Tunesië. De EU trekt elk jaar zo’n 2 miljard euro uit voor steun aan die groep. Frankrijk vindt dat deze aanpak te weinig oplevert en dat er daarom behoefte bestaat aan versterking van de dialoog.

Nieuwe initiatieven mogen geen overlapping zijn van bestaande structuren, mogen niet concurreren met lopende inspanningen van de EU, waarschuwde eerder de Europese Commissie. Kortom, de hamvraag luidt: wat is de toegevoegde waarde van een Mediterrane Unie? De Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken, Plassnik, zei afgelopen maandag na een bijeenkomst met haar Europese collega’s: „Ik kijk reikhalzend uit naar argumenten waarom we iets nieuws nodig hebben.” Aan Sarkozy de taak om het haar vanavond uit te leggen.

Hij hoopte zijn ambities richting het zuiden dit jaar te verwezenlijken. Voor 13 en 14 juli -op de veertiende vieren de Fransen hun nationale feestdag- prijkt een reguliere vergadering in Parijs op de agenda over mediterrane onderwerpen. Het ligt echter niet in de lijn der verwachting dat de aanwezige politici dan de totstandkoming van een heuse MU bezegelen, zoals Sarkozy oorspronkelijk wilde. ’Barcelona’ zal vast wel een impuls krijgen. Onwaarschijnlijk is dat hiervoor een nieuwe Unie, met eigen overlegorganen, wordt gecreëerd.