De presidentsverkiezingen in Rusland op 2 maart kunnen nauwelijks verkiezingen genoemd worden. Algemeen wordt aangenomen dat Dmitri Medvedev de volgende president zal worden en Vladimir Poetin premier. In deze situatie hebben de presidentsverkiezingen niet veel zin.Dit zorgvuldig geplaveide pad roept geen gevoel op van stabiliteit en vertrouwen in de toekomst. Integendeel, het lijkt erop dat onder deze spiegelgladde oppervlakte een groeiende spanning heerst, die ieder moment en op de meest onverwachte plaats kan exploderen.

Het feit dat de centrale kiescommissie voormalig premier Michail Kasjanov niet geregistreerd heeft als presidentskandidaat, laat zien dat de functionarissen in het Kremlin de situatie niet veilig genoeg vinden en de geringste uitwassen bij de verkiezingen willen uitsluiten. Ze begrijpen ook wel dat Kasjanov de verkiezingen onder geen beding zou winnen, maar zijn deelname zou betekenen dat hij toegang krijgt tot de centrale tv-kanalen om deel te nemen aan openbare debatten met zijn opponenten. Aan alles is te merken dat de autoriteiten daar bang voor zijn en de voorkeur geven aan een minder wettig, maar betrouwbaarder resultaat.

Damocles
Nadat president Poetin zijn steun had uitgesproken voor Medvedevs nominatie, maakte de kandidaat een belangrijk gebaar terug: hij bood Poetin aan om de nieuwe regering na de verkiezingen te leiden. Op die manier werden Medvedevs politieke ambities verbonden met de krachtige locomotief van Poetins populariteit. Het resultaat liet niet lang op zich wachten. Medvedev haalde 80 procent in de peilingen - meer dan Poetin ooit kreeg.

Maar het belangrijkste is dat Medvedev zichzelf heeft beschermd tegen eventuele druk van Poetin. Als nationaal leider met een mandaat van volksvertrouwen maar zonder officiële positie zou Poetin boven Medvedev hebben gehangen als een soort zwaard van Damocles. Als premier zal hij echter beperkte invloed hebben. Tenslotte kan de president altijd de regering naar huis sturen, een nieuwe premier benoemen en de Doema ontbinden.

Hoewel de machtsoverdracht een vastomlijnde procedure lijkt, kan de situatie zich in twee richtingen ontwikkelen. Het is nog niet duidelijk welke van de twee gekozen wordt. Laten we de eerste richting een ”harmonische tandem” noemen en de tweede een ”veilige terugtrekking”. Er is een fundamenteel verschil tussen deze twee scenario’s.

In het eerste geval zal Poetin niet alleen in de politiek blijven, maar ook zijn positie van belangrijkste politieke stuurman in Rusland behouden. Hoewel het vrijwel onmogelijk is dit te bereiken, zijn er toch talloze feiten die dit scenario ondersteunen. Als Poetin de macht zou willen afstaan, waarom zou hij dan een de facto parallelle regering willen creëren door een enorm aantal staatsbedrijven met overvloedige budgetten op te zetten? De mensen die hij aangewezen heeft om deze corporaties te leiden zijn niet erg kundig, maar wel loyaal aan hem. Samenvattend: een ”harmonische tandem” is geen goede keuze.

Uitdaging
In theorie is een ”veilige terugtrekking” ook een mogelijkheid. In dat geval zou Poetin zo lang leidinggeven aan de regering als nodig is om Medvedev te helpen en te steunen in het begin van zijn presidentschap. Poetin zal Medvedev helpen zijn nieuwe rol onder de knie te krijgen en hem beschermen tegen aanvallen van de siloviki (politici van de oude geheime diensten). Met andere woorden: Poetin zal Medvedev op het juiste spoor zetten en hem op weg helpen.

Wanneer hij voldoende garanties heeft dat zijn vertrek niet gevolgd zal worden door kritiek en uitbarstingen, zou hij stilletjes een passende profiteurspost bezetten. Hij zou dan de wereld rondreizen, lezingen en adviezen geven, hoge tarieven vragen en van het leven genieten. Maar Poetin is te jong en te sterk voor dit scenario.

Samenvattend: er is nog steeds sprake van politieke intrige in de huidige situatie in Rusland. Maar het is niet langer openbaar - het is veranderd in een harde onderhuidse strijd met toenemende spanningen. De huidige Russische politieke leiders denken onterecht dat het belangrijkste politieke doel van Rusland is alles in het werk te stellen om alleen die mensen te kiezen die volgens de huidige autoriteiten passen in het parlement of het kantoor van de president. Maar in werkelijkheid is de belangrijkste uitdaging voor Rusland een heel andere.

Verkiezingen zouden niet gezien moeten worden als een ramp die vereist dat we speciale scenario’s uitwerken. Ze zouden regelmatig gehouden moeten worden op basis van routineprocedures die in de grondwet bepaald zijn. Het is uiterst belangrijk voor Rusland om deze ervaring op te doen. In de recente geschiedenis zijn namelijk geen gevallen geweest van ’normale’ overdracht van de hoogste macht in Rusland.

De auteur is directeur van het Instituut voor Strategisch Onderzoek in Moskou.