Marianne (30) greep de mogelijkheid tot gebruikmaking van het spreekrecht vorig jaar „met beide handen” aan, vertelt ze in een restaurant in Drachten. De jonge vrouw is slachtoffer van incest. Haar vader werd daarvoor veroordeeld tot 3,5 jaar cel, waarvan 6 maanden voorwaardelijk.Ten overstaan van haar vader vertelde Marianne in de rechtszaal welk leed ze moest doormaken. „Ik heb duidelijk kunnen maken wat voor mij de psychische gevolgen zijn van wat er is gebeurd. Hoe mijn leven daardoor werd beheerst. Hoe ik om de lieve vrede te bewaren en ondanks wat me is overkomen thuis allerlei dingen deed, zoals de tuin of een afwasje.”

Het was voor Marianne zwaar om in de rechtszaal het woord te voeren. Bijgestaan door Slachtofferhulp nam ze de stap. „Ik heb erg opgezien tegen de confrontatie met mijn vader. Er gingen dagen overheen voordat ik besloot aanwezig te zijn bij de zitting en mijn verhaal te doen. Ik heb er lang over nagedacht wat ik precies zou zeggen.”

Volgens Marianne reageerde haar vader nauwelijks op haar emotionele betoog. Ze had daar vooraf ook niet op gerekend. „Hij zal niet in huilen uitbarsten.”

Marianne denkt niet dat de rechters zich op een ongeoorloofde manier door haar emoties hebben laten sturen. „Ik kan natuurlijk niet in hun hoofden kijken, maar ik denk dat de rechters mijn verhaal goed kunnen scheiden van een eerlijke beoordeling van de feiten.”

Al met al is de jonge vrouw blij dat ze als slachtoffer haar verhaal in de rechtszaal kon doen. „Ik kon mijn gevoelens en emoties kwijt. Dat was een grote opluchting. Ik had het gevoel dat deze keer niet mijn vader, maar ik de touwtjes in handen had. Het spreekrecht heeft mij geholpen om mijn boosheid te verwerken.”

Het spreekrecht voor slachtoffers wordt in Nederland te veel ingeperkt, vindt prof. mr. Jan van Dijk, verbonden aan het International Victimology Institute aan de Universiteit van Tilburg. „In ons land is het spreekrecht voor slachtoffers een nogal gekunsteld geheel. Slachtoffers mogen alleen spreken over de gevolgen die ze van een misdrijf ondervinden. Dan gaat het bijvoorbeeld over slapeloosheid of de psychische gesteldheid.”

Net als in Amerika zouden slachtoffers in Nederland ook de mogelijkheid moeten krijgen zich uit te spreken over hun woede jegens de dader en hun gedachten over de strafmaat, bepleit de hoogleraar slachtofferstudies. „Laat slachtoffers in de rechtszaal hun woede en vijandigheid jegens de dader maar uiten. Therapeutisch is dat goed. Laat ze maar zeggen dat ze vinden dat de dader er niet met een dienstverleninkje mag afkomen, maar een flinke celstraf moet krijgen. Ik zie niet in wat daar voor gevaarlijks aan is.”

De invoering van het spreekrecht heeft voor slachtoffers -ondanks de beperkingen- toch zijn nut, denkt Van Dijk. „Slachtoffers van ernstige misdrijven hoeven nu niet alleen meer passief toe te kijken tijdens de rechtszaak. Ze kunnen ook iets terugdoen en hun verklaring voorlezen. Dat is goed voor hun eigenwaarde.”