Een versoepeling van de budgettaire eisen hing al langer in de lucht. Opmerkingen van deze en gene politicus waren bedoeld om de geesten er rijp voor te maken. Maar toen de genoemde bewindspersonen vorige maand voor beraad in Denemarken bijeen waren, hielden zij formeel nog keurig vast aan de lezing dat een dergelijke koerswending niet aan de orde was.

Twee weken geleden doorbrak de Europese Commissie echter het officiële taboe. Het evenwicht op het overheidsbudget dient niet in 2004, maar pas in 2006 te zijn bereikt, deelde zij mee. Dat gebeurde op initiatief van Solbes, die door voorzitter Prodi is ingehuurd om de portefeuille Economische en Monetaire Zaken te behartigen.

Maandagavond en dinsdag vergaderen de EU-ministers in Brussel. Dan zal er een hartig woordje gesproken worden over het voorstel tot het verleggen van de grens. Gebeurt dat niet door anderen, dan toch zeker door de Haagse bewindsman Hoogervorst. Die veroordeelt de uitsteloperatie scherp.

Nederland en meer kleinere lidstaten hebben de afgelopen jaren volop hun best gedaan om het negatieve saldo weg te werken. Voor hen is het wrang dat partners die het in de tijden van voorspoed minder nauw namen op dat punt, nu respijt krijgen. In plaats van drastisch te bezuinigen, spelen Frankrijk en Italië tegenover hun bevolking zelfs vandaag de dag nog, terwijl er op economisch vlak inmiddels een gure wind waait, mooi weer door belastingverlagingen en uitgavenverhogingen aan te kondigen.

Het groei- en stabiliteitspact, zoals de aanduiding voluit luidt, kwam in 1997 tot stand, op aandringen van met name Duitsland. Dat wenste een solide basis aan te brengen onder de euro. De Unie besloot heldere regels op papier te zetten om te voorkomen dat het vertrouwen in de gemeenschappelijke munt schade zou ondervinden door een ontsporing van de begrotingen.

We stellen vast dat de voorgenomen beleidswijziging geen aanpassing betekent van de toen aanvaarde tekst. Die schrijft voor dat het tekort niet mag stijgen tot boven de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Gaat het onverhoopt mis, dan vangt een procedure aan die uiteindelijk kan resulteren in een fikse boete. Aan die bepalingen, de kern uit het geheel, wordt niet gesleuteld. Vandaar dat ECB-president Duisenberg verklaarde geen bezwaar te hebben tegen de aanpak van de Commissie.

Verder vermeldt het pact dat de tekorten op middellange termijn moeten zijn teruggebracht tot nul. Een concreet tijdstip ontbreekt daarbij echter. De ministers van Financiën spraken bij de nadere invulling aanvankelijk af om 2002 te hanteren als deadline. Later veranderde dat in 2004. Thans ligt een verschuiving tot 2006 in het verschiet.

Toegegeven, het klimaat zit tegen; de zwakke conjunctuur bemoeilijkt het voeren van een degelijke begrotingspolitiek. Niettemin bevordert het telkens oprekken van de termijn uiteraard niet de geloofwaardigheid van een strikte toepassing van de normen.

Bovendien lijkt het erop dat de EU vooral slappe knieën heeft als de grote lidstaten in het geding zijn. Begin dit jaar opperde de Commissie een waarschuwing uit te delen aan Duitsland en Portugal omdat hun tekorten uit de hand dreigden te lopen. De Bondsrepubliek, de belangrijkste pleitbezorger van het stabiliteitspact, wenste verschoond te blijven van die blamage en begon aan een diplomatiek offensief. Na de toezegging van de regering in Berlijn dat zij met ombuigingsmaatregelen corrigerend zou optreden, besloten de ministers, die het laatste woord hebben, de gele kaart achterwege te laten.

Tegen Portugal is inmiddels de strafprocedure gestart. Het nadelig saldo bedroeg daar vorig jaar meer dan 4 procent. Daarnaast zijn het vooral de grote landen waar flinke problemen zijn. Bij onze oosterburen zal het tekort dit jaar, mede door de onvoorziene post die samenhangt met de overstromingen, wellicht de 3 procent overschrijden. Frankrijk raamt 2,6 procent en verwacht in 2003 geen verbetering. Italië becijfert voor de huidige twaalf maanden 2,1 procent, terwijl het aanvankelijk uitging van 0,5 procent.

Het stabiliteitspact houdt de ministers van Financiën niet alleen maandag en dinsdag, maar ook de komende periode tijdens hun vergaderingen ongetwijfeld volop bezig. Zij moeten de vraag beantwoorden hoe de EU in omstandigheden van weinig of geen groei omspringt met de begrotingsdiscipline.