Verzwaring van de controles: het klinkt tegenstrijdig. Immers, als we naar pakweg Duitsland of Spanje rijden, hoeven we tegenwoordig onderweg de paspoorten niet meer uit de koffers te halen. Nog maar kortgeleden, in december, werd het aantal deelnemers aan het in de jaren negentig tot stand gebrachte zogeheten Verdrag van Schengen, dat voorziet in volledig vrij onderling personenverkeer, uitgebreid.Van de 27 lidstaten van de Unie zijn er inmiddels 22 aangesloten bij die zone. Ook Noorwegen en IJsland maken er deel van uit, Zwitserland zal spoedig volgen. Bulgarije, Cyprus, Ierland, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk participeren tot dusver niet.

We kunnen dus onbelemmerd reizen door de meeste gebieden van Europa. Maar nu de binnengrenzen zijn opgeheven, vragen de buitengrenzen om extra aandacht. Dan praten we over vliegvelden en havens en over de autowegen en de bospaadjes aan de randen van de EU, in Polen en Finland bijvoorbeeld. Het onderscheppen van degenen die niets hebben te zoeken op ons continent dient op die locaties plaats te vinden, want als zij daar eenmaal gepasseerd zijn, genieten zij een grote bewegingsvrijheid.

Frattini legde woensdag een pakket voorstellen op tafel. Hij probeert met behulp van extra inspanningen en nieuwe technologieën in de sfeer van met name de digitale opslag van strikt individuele lichaamskenmerken, de mazen voor niet-ingezetenen die er kwade bedoelingen op nahouden, te verkleinen.

In zijn bewoordingen betreft het „een visie op de toekomstige architectuur van het beheer van de buitengrenzen.” Hij wil daarover in debat met de ministers en met het Europees Parlement. De VS hanteren sinds 11 september 2001 voor reizigers een uiterst streng regime, de EU scherpt de aanpak op dit punt eveneens aan.

Van de zijde van de critici horen we begrippen als Fort Europa en Big Brother. Zij vrezen dat de EU een vesting wordt die op slot gaat voor burgers van elders en waarschuwen voorts dat de privacy in het geding raakt. Frattini zegt oog te hebben voor die aspecten. „Voor eerlijke mensen blijft de deur naar Europa geopend, maar we zullen hard optreden tegen terroristen, criminelen, smokkelaars, maffialeden en ander gespuis”, verklaarde hij in een toelichting op zijn ideeën. En verder: „Veiligheid is een fundamenteel recht, aan de andere kant moeten we letten op de bescherming van persoonsgegevens. We streven naar een goed evenwicht.” Dit laatste onderwerp zal in de discussie met het EP een belangrijke rol spelen.

De initiatieven zijn vooral ook erop gericht de illegale immigratie in te dammen, zo bleek uit de uiteenzetting. Volgens schattingen verbergen zich in het verenigd Europa zo’n 8 miljoen vreemden die niet over de vereiste documenten beschikken voor een verblijf. Velen van hen hebben op legale wijze het grondgebied betreden, met een visum voor een beperkte tijd, maar keerden aan het einde van die periode niet terug. Het zijn de zogenoemde overstayers.

De Italiaanse Eurocommissaris oppert tegen deze achtergrond de invoering van een entry-exitsysteem, een soort centraal register waarin wordt vastgelegd wanneer iemand binnenkomt en wanneer hij of zij weer zou behoren te vertrekken. Het zal tevens biometrische informatie opslaan, zoals een vingerafdruk of een irisscan. De elektronica vervangt ook op dit terrein het papier. Als de visumtermijn verstrijkt zonder dat betrokkene zich ergens bij een grenspost afmeldt, slaat de computer alarm en kan opsporing van de dan als illegaal aan te duiden buitenlander beginnen.

Naar verwachting zal het bepleite, gemeenschappelijke databestand overigens pas in 2015 operationeel zijn. Tot nu toe beschikken slechts vier luchthavens in de EU, waaronder Schiphol, over de apparatuur die nodig is voor automatische controle via een irisopname. Die werkwijze behoedt trouwens de bonafide passagier voor ergernis over lange wachtrijen bij de douane. Hij hoeft alleen maar even in een soort verrekijker te kijken en het poortje dat toegang verschaft tot de wandelroute naar het vliegtuig opent zich vanzelf.

Frattini stelt verder voor het in 2005 opgerichte EU-agentschap Frontex, dat belast is met de samenwerking bij het toezicht op de buitengrenzen, meer armslag te geven. Zo moet surveillance van gespecialiseerde eenheden en van satellieten en radarvliegtuigjes helpen te voorkomen dat bijvoorbeeld via de Middellandse Zee of de Zwarte Zee of via een landweggetje in Bulgarije of Griekenland personen de Unie binnenglippen.

Het beleidspakket bevat stevige maatregelen. „Terroristische dreigingen en criminaliteit dwingen ons ertoe”, benadrukt Frattini.