Dat stelt het Arnhemse toetsinstituut Cito na een analyse van ruim twintig jaar onderzoeken. Die worden uitgevoerd sinds 1987, twee jaar na de samenvoeging van lager en kleuteronderwijs. Dit Periodiek Peilingsonderzoek Onderwijsniveau in Nederland (PPON) leverde inmiddels vijftig rapporten op.Vorig voorjaar stelde de gepensioneerde Cito-medewerker drs. P. R. L. van Dam, die jarenlang leidinggaf aan deze onderzoeken, al vast dat het basisonderwijs ondermaats presteert. Hij kon echter niet vaststellen of er sprake was van een verbetering of van een verslechtering. Die vraag is beantwoord in het rapport ”Onderwijs op peil?” dat het Cito vandaag publiceerde.

Slechts bij rekenen en wiskunde ontdekte het Cito verbeteringen of verslechteringen: hoofdrekenen is beter geworden, althans wat betreft optellen en aftrekken. De kennis van procenten en het schattend rekenen is ook toegenomen. Optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen op papier zijn daarentegen achteruitgegaan.

In alle andere onderzochte vakken is het niveau onveranderd gebleven. Daarmee weerspreekt het toetsinstituut de conclusies van de commissie-Meijerink, die stelde dat er „over een groot aantal jaren heen, en de laatste jaren zelfs versneld” sprake was van een daling van het niveau van rekenen en taal „in de leerplichtige leeftijd.”

De commissie adviseerde de kennis van rekenen en taal vaker te toetsen. De laatste jaren nemen ook de klachten van het hoger onderwijs toe dat aspirant-studenten niet meer beschikken over basiskennis, die voor een belangrijk deel op de basisschool wordt onderwezen.

Het Cito zegt geen verklaring te hebben voor de verschillen tussen de eigen peilingen en internationale onderzoeken. Zo presteert Nederland volgens internationale maatstaven goed op het gebied van rekenen/wiskunde, terwijl uit het rapport blijkt dat de vaardigheid van leerlingen op bepaalde onderwerpen achteruitgaat. Uit de Cito-onderzoeken blijkt dat de leesvaardigheid van leerlingen over de jaren vrij stabiel gebleven is, terwijl de Nederlandse positie in internationaal onderzoek op dit punt sterk fluctueert.

Projectleider R. Weener van het PO Platform Kwaliteit en Innovatie verklaarde vorig jaar in deze krant dat de kwaliteit van het Nederlandse basisonderwijs inderdaad ondermaats is, maar dat er de komende jaren verbetering te verwachten valt.

„Niemand kan een ander de schuld geven van de achterblijvende kwaliteit van de Nederlandse basisscholen. We zijn met z’n allen te veel op het onderwijsproces en te weinig op de opbrengsten gericht geweest. Dat vonden we te productmatig”, zei Weener. „Het ging erom dat kinderen een fijne schooltijd hadden en dat ouders tevreden waren. Dat idee heeft lang gedomineerd. Ik zie daar nu een duidelijke kentering in. Steeds meer besturen kijken naar de opbrengsten van het onderwijs.”