Malaria hoort met aids en tuberculose bij de belangrijkste infectieziektes ter wereld. De grootste problemen doen zich voor in Centraal-Afrika. De veroorzaker van de ziekte, waaraan ieder jaar meer dan 1 miljoen kinderen overlijden, is een eencellige parasiet. De malariamug verspreidt de parasiet via haar speeksel. Hoewel de risicogebieden voor deze tropische ziekte de laatste decennia kleiner zijn geworden, neemt malaria in Afrika juist toe, zegt Don Kennedy, hoofdredacteur van Science. „De parasiet is ongevoelig geraakt voor de gangbare malariamedicijnen en de mug heeft resistentie ontwikkeld tegen insecticiden. Met behulp van de genetische kaart kunnen onderzoekers de genen opsporen die de mug in staat stellen mensen op te sporen, of de genen waardoor het insect de parasiet kan herbergen.”

De onderzoekers onderstrepen in hun studie echter dat er op korte termijn geen vaccin of middel zal zijn. Een van de onderzoekers is de Nijmeegse moleculair bioloog prof. dr. H. Stunnenberg, die met zijn groep speurt naar eiwitten van de parasiet om er een vaccin tegen te ontwikkelen. „We begonnen met 5000 eiwitten. Dat aantal hebben we nu teruggebracht tot 200 en het is ons streven dat aantal de komende twee jaar terug te brengen tot het meest cruciale. We hopen binnen twee jaar te kunnen beginnen met testen op mensen. Dan begint het grote werk eigenlijk pas echt. Die testperiode duurt zo’n acht tot tien jaar.” Hij meent dat de genenkaart uiteindelijk zal leiden tot uitroeiing van „wereldziekte nummer één.”

Volgens Stunnenberg is het moeilijk geld los te krijgen voor het onderzoek. „Malaria is een derdewereldziekte. Maar met deze doorbraak hopen we op financiering vanuit Europees verband en van de Wereldbank.” Over dat probleem schrijft ook Nature: „Helaas betekenen de genenkaarten nog niet het op handen zijnde einde van de parasiet. Het grootste knelpunt ligt vaak stroomafwaarts: in het verkrijgen van fondsen en industriële ervaring om veelbelovende medicijnen vanuit het laboratorium naar de markt te kunnen brengen. De ervaring met aids leert dat economische krachten en gebrekkige gezondheidszorg kunnen verhinderen dat de armsten van Afrika profiteren van effectieve nieuwe behandelingen.”

Aan het onderzoek hebben meer dan 160 onderzoekers uit tien landen meegewerkt. Het Britse wetenschappelijke tijdschrift Nature zal donderdag de genetische opmaak van de malariaparasiet (Plasmodium falciparum) publiceren, terwijl het Amerikaanse blad Science vrijdag die van de malariamug naar buiten brengt. De parasiet heeft bijna 5300 genen, de mug circa 13.000, nog niet de helft van de mens (30.000). De bladen besteden er in totaal 37 artikelen aan. Het is niet gebruikelijk dat de tijdschriften gezamenlijk over een project publiceren. De laatste keer gebeurde dat bij de publicatie van de menselijke genenkaart, in februari vorig jaar.