„Mejuffrouw Plavsic”, wilde de vrijgezelle biologe worden genoemd. Voordat het conflict in Joegoslavië uitbrak, doceerde de nu 72-jarige dame aan de universiteit van Sarajevo. Ze kwam uit een gegoede orthodoxe en anticommunistische familie. Altijd al stond ze bekend om haar fanatisme en vijandschap jegens de moslims. Etnische zuiveringen waren voor de biologe een „natuurverschijnsel.”

Bij haar aantreden als president van de Bosnisch-Servische republiek in september 1996 werd Plavsic gezien als kloon van de wrede Radovan Karadzic. Inmiddels heeft ze volledig met haar verleden gebroken en heeft haar geweten haar gedrongen de etnische schoonmaak toe te geven, zeggen haar verklaringen.

„Alles wijst erop dat er afspraken met het tribunaal zijn gemaakt”, benadrukt prof. G. A. M. Strijards, hoogleraar internationaal strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. „Dat iemands geweten spreekt, is mogelijk. Maar het is bedenkelijk dat het juist gebeurt op het moment dat aanklager Carla Del Ponte zo’n bekentenis nodig heeft om de bevelsverantwoordelijkheid van Milosevic te onderbouwen.”

Oud-hoogleraar volkenrecht P. de Waart gaat er wel van uit dat het geweten van mevrouw Plavsic is gaan spreken. „Ze wil schoon schip maken. Ik geef toe dat het vreemd is dat ze zich in januari 2001 vrijwillig meldde om haar onschuld te bewijzen en dat ze nu haar schuld bekent. Dat zijn de diepe roerselen van het geweten van mevrouw Plavsic, waarvan ik niets weet.”

Mr. G. K. Sluiter, docent volkenrecht aan de Universiteit Utrecht, gaat liever af op de verklaringen dan dat hij speculeert over koehandel. „Iedereen zegt dat er geen afspraken over strafvermindering en zo zijn gemaakt. Anderzijds zou het me ook verbazen als in de contacten die aan deze bekentenis zijn voorafgegaan, met geen woord over de straf is gesproken. Zulke contacten kunnen makkelijk uitlopen op een twijfelachtige praktijk. Bovendien gaat het hier niet om een winkeldiefstal, maar om grootscheepse etnische zuivering.”

Volgens prof. Strijards is Plavsics bekentenis „uitermate belastend” voor de Joegoslavische oud-president Slobodan Milosevic, die ook in Den Haag terechtstaat. „Hij wist altijd twijfel te zaaien over zijn bevelsverantwoordelijkheid, maar dat zal nu minder effect hebben. Plavsic zat in Milosevic’ directe omgeving.”

Plavsic’ bekentenis is niet doorslaggevend in de zaak-Milosevic, zegt Strijards. „Maar tot nu toe was er alleen maar bewijs uit omstandigheden. Direct bewijs was er nog niet. Samen met het direct bewijs kan dit bewijs uit omstandigheden voldoende zijn voor een veroordeling.”

Volgens Sluiter is de verklaring van Plavsic niet zo fataal als Strijards stelt. „De verklaring spreekt wel over zuiveringen. Maar er worden geen concrete dingen over Milosevic gezegd, zoals bijvoorbeeld bijeenkomsten waarin hij opdracht tot zuivering zou hebben gegeven. Als haar verhaal tegen Milosevic kan worden gebruikt, zal ze zelf direct als getuige moeten worden gehoord.”

Sluiter vindt het jammer dat de zaak-Plavsic nu is afgelopen. „In het partijenrecht dat het tribunaal hanteert, is de zaak klaar zodra er een bekentenis is. In december spreekt men alleen nog over de strafmaat. Maar het tribunaal is er ook voor de waarheidsvinding, onder meer door bewijzen uit te stallen. Dat bewijs is nu niet meer nodig. En dat is jammer.”