Nog vaker wordt iets wat iemand ooit gezegd of geschreven heeft volledig uit zijn verband gerukt. Als je er eenmaal op gaat letten, kom je allerlei vermakelijke en ook meer serieuze dingen tegen.Deze column moet bijvoorbeeld op tijd ingeleverd worden. Kennelijk is dat gelukt, anders had hij nu niet in de krant gestaan.

Stel echter dat ik alleen, Paul Kruger aanhalend, gezegd had dat „Alles sal reg kom.” Dan had ik dit stuk niet af gekregen. Ook doe ik onrecht aan J. H. Brand, president van de Boeren-Vrijstaat (voorloper van het huidige Zuid-Afrika), die dit heeft gezegd, en niet Kruger. En last but not least, zoals Shakespeare zei, wordt de spreuk zodanig verminkt dat het omgekeerde gezegd wordt van wat bedoeld is. Er volgt namelijk: „as ons almal ons plig doen.” We moeten dus gewoon aan het werk, anders komt er helemaal niks recht.

Laten we dat leren van Churchill, die zelf beweerde dat hij altijd graag wilde leren, maar niet altijd stond te trappelen om onderwezen te worden. Aan het werk, zei Churchill, en hij beloofde zijn volk dan ook ”toil”, gezwoeg. En niet alleen bloed, zweet en tranen.

Ook in theologicis kom je citaten tegen die nogal verbouwd zijn of aan de verkeerde auteur worden toegeschreven. En dat niet alleen bij dichtregels. Zo hoor je ineens dat een oudvader -of nog vager: de oudjes- het al had over „uurtjes van korte duurtjes.”

Zo is dat niet terug te vinden. Het kan zijn dat ergens in het achterhoofd dan toch nog Brakel of Comrie zit. De laatste haalt namelijk (in zijn ”ABC des Geloofs”) Bernhardus van Clairvaux aan, die gezegd zou hebben: „Rara hora brevis mora” (zeldzaam uur van korte duur). Strikt genomen foutief overigens. Want de uitdrukking bij Bernardus luidt: „Rara hora et parva mora”, ofwel een zelden uur van een korte duur. De betekenis, en dat is waar het om gaat, is uiteindelijk hetzelfde.

Dat geldt bijvoorbeeld niet voor de uitdrukking: „God op het hoogst verheerlijkt en de zondaar op het diepst vernederd.” Daar ontbreekt de helft en daarmee is ook de betekenis anders. Smijtegelt zegt het namelijk in zijn verklaring van zondag 21 als volgt: „De ware kerk is daar God het meest verhoogd wordt, daar de zondaar op het diepst vernederd wordt, daar die vernederde en verlegene zondaar het bondigst naar Gods Woord getroost wordt, en daar die getrooste zondaar wordt aangezet tot de allerinnigste godsvrucht.”

Het lijkt een kwestie van fatsoen en gezond verstand om iemand die je citeert ook te laten uitspreken. Gezond verstand is echter de collectie vooroordelen die je verzameld hebt voordat je 18 was, aldus Einstein.

Kennelijk heb ik het vooroordeel opgebouwd dat je correct en volledig, naar de zin van de geciteerde, citeert. Zomaar aanhalerig zijn is niet aanbevelenswaardig.

„Gebruik citaten altijd met mate”, is dus een goede stelregel. Ik onderschrijf hem geheel. Nog beter is eraan toe te voegen dat citeren ook foutloos dient te geschieden. Want in bovenstaand stukje staat ergens een citaatfout, en zoals ik al zei, ik haal nu maar mijn eigen woorden aan: dat is niet zoals het behoort. Gelieve deze column daarom niet te citeren.

De auteur is manager van de lerarenopleidingen voortgezet onderwijs aan Driestar educatief te Gouda.

Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl.