Vrachtverkeer raast richting Duitsland. Het is donker op de A1 naar het oosten. Lonnekermeer, een uitgestrekte parkeerplaats net voorbij Hengelo, is maar magertjes verlicht. Een oranje gloed waaiert uit in de duisternis. Zes tankwagens en veertien trucks met trailer staan stil te wachten. De gordijntjes gesloten. Rustgebied.De rust is bedrieglijk. Het is gevaarlijk langs de grote baan. Parkeerplaatsen blijken broeinesten voor georganiseerde -en ongeorganiseerde- criminelen. De politie van Apeldoorn pakte donderdag een 29-jarige Pool op langs de A50. De man zou op parkeerplaats De Somp meer dan twintig vrachtwagens hebben opengesneden. Agenten grepen de vluchtende verdachte in de kraag. Dinsdagnacht betrapte de politie twee Limburgers bij een poging audioapparatuur over te laden van een trailer naar een eerder gestolen vrachtwagen.

Ladingroof is aan de orde van de dag. Minister Eurlings (Verkeer) legt zich er niet bij neer. De bewindsman trekt -op aandringen van de transportsector- de komende twee jaar 10 miljoen euro uit om de veiligheid op parkeerplaatsen te verbeteren. Met de ”licht en zicht”-aanpak wil hij struiken snoeien, meer lantaarnpalen plaatsen en extra parkeerplekken aanleggen. Eén locatie krijgt bij wijze van proef mogelijk slagbomen.

De minister heeft -samen met het KLPD, de Bond van Verzekeraars en brancheorganisaties TLN, EVO en KNV- een top 20 van onveiligste parkeerplaatsen opgesteld, op basis van het aantal meldingen van diefstal van voertuig en lading. De criminele activiteiten blijken zich te richten op de snelwegen in het zuiden en oosten van het land. Bovenaan staan de A1 (tussen Veluwe en Duitse grens) en de A67 (tussen Eindhoven en Venlo) met elk vier riskante locaties.

Verdachte figuren
Met achttien verlichte koplampen en twee zwaailichten komt Ronald de Vries van transportbedrijf Jan de Veijer uit Alblasserdam op de A1 bij Hengelo aanrijden. De opgetuigde Scania 164 komt tot stilstand bij het Aviatankstation. „Ik heb wel eens rottigheid meegemaakt. Op een gegeven moment vind je je auto met kapotgesneden zeilen aan”, vertelt De Vries. „Je weet dat het kan gebeuren, maar toch is het een raar idee.”

De chauffeur neemt zijn voorzorgsmaatregelen. Als het even kan, overnacht hij bij het bedrijf waar hij laadt of lost. „Als ik toch langs de snelweg moet slapen, vergrendel ik de deuren aan de binnenkant van de cabine met spanbanden.” Hij haalt z’n schouders op. „’t Zal me een zorg zijn of ze m’n lading meenemen. Als ze mij maar niet wakker maken.”

In het tankstation slokt Ronnie Engberink zijn koffie naar binnen. Nog één bakje en dan kan hij er weer tegen. Dik 26 jaar stuurt hij zijn combinatie dwars door Europa. Vandaag loopt hij weinig risico. „Ik heb zware rollen papier bij me. Mijn vracht is keurig verzegeld met kabels onderlangs het zeil. Maar wat heb ik aan een loodje als ze m’n doek opensnijden?”

Waardevolle transporten van computers, tv’s en plasmaschermen zijn populair. „In Frankrijk staan tipgevers voor de poort van de Philipsfabrieken te posten om door te geven als een waardevol transport het terrein verlaat. Soms merk je onderweg dat je wordt gevolgd. Geen prettig idee. Om het zeker te weten, rijd je een parkeerplaats op of maak je een extra rondje op een rotonde.”

Diefstal komt volgens de chauffeur ook veel voor onder collega’s. „En heus niet alleen door mensen uit Polen, Hongarije of Tsjechië. Ook Nederlanders deinzen er niet voor terug.” Soms verdwijnen complete trailers. „Dat moet tipwerk zijn.” Onveilig voelt de bestuurder zich niet direct. „Je moet jezelf niet gek laten maken.” Z’n FH12 ronkt. Nog 750 kilometer te gaan.

Een DAF 95 rijdt voor. Vrachtwagenchauffeur Hans Ebbers uit Elst is voorbereid op verdachte figuren. „Ik heb een stuk ijzer in de cabine liggen.”

Vrij parkeren
Aan de noordkant van de A1 kunnen truckers terecht op een omheinde parkeerplaats met 200 plekken. Wegrestaurant Frans op den Bult bij Deurningen -„menukaart in zestien talen”- is een begrip in de transport. Vier verlichte slagbomen staan als cipiers bij de in- en uitgang. Van 22.00 uur tot 07.00 uur is het private parkeerterrein afgesloten. In- en uitrijden is dan alleen mogelijk met een parkeerkaartje.

Een paar camera’s houden een oogje in het zeil. „En onze vaste klanten houden het terrein in de gaten”, verzekeren Irma en Wim Hellegers van ’Frans’. Parkeren is het eerste uur gratis. Daarna tikt de teller een euro per uur. Met een ”Bult-pas” (7,50 euro per jaar) heeft een chauffeur een jaar lang vrij parkeren. En 10 procent korting op tosti en tournedos.

Hellegers heeft geen goed woord over voor de miljoenenplannen van Eurlings. „Denk je dat een chauffeur zit te wachten op felle verlichting bij parkeerplaatsen? Moet hij straks slapen in de schijnwerpers? Dan hebben dieven helemaal geen zaklamp meer nodig”, schampert eigenaar Wim. Camera’s bieden volgens hem ook weinig soelaas. „Wie gaat die beelden bekijken?” Het steekt Hellegers dat Eurlings alleen geld stopt in zijn ’eigen’ parkeerplaatsen.

Ook het afgesloten parkeerterrein van Frans op den Bult biedt geen absolute veiligheid. „Ook hier gebeurt wel eens wat. Hoe veilig is veilig? Een bankgebouw is ook niet 100 procent safe. Criminaliteit vind je overal.” Met de openstelling van de grenzen én de golf buitenlandse bestuurders is -volgens Hellegers- de criminaliteit ongeveer verdubbeld en zijn omzet bijna gehalveerd. Oostblokchauffeurs koken liever hun eigen potje.

Schadepost
Transporteurs doen 260 tot 270 keer per jaar aangifte van ladingroof. De sector lijdt naar eigen zeggen elk jaar 350 miljoen euro schade door diefstal van voertuigen en lading, waarvan 280 miljoen door kapotgesneden dekzeilen. Vooral elektronica is populair. Digitale camera’s, iPods, flatscreens, mp3-spelers. „Alle dingen die met sinterklaas op je verlanglijstje staan”, laat woordvoerder Jaap Stalenburg van TVM verzekeringen vanuit Rusland weten.

Voor het vervoer is 2006 „een rampjaar” geweest met een „dramatische stijging” van het aantal vrachtwagendiefstallen. „Het is een megaprobleem.” TVM, de grootste transportverzekeraar in Nederland, hoopt voor 2007 op een stabilisering, maar kan een nieuwe toename niet uitsluiten. De cijfers van vorig jaar zijn nog niet beschikbaar.

Transporteurs zien in toenemende mate af van aangifte. „Het vertrouwen van de ondernemers in politie en justitie is niet groot. De politie loopt niet overdreven hard.” De transportcriminaliteit verschuift naar het noorden, signaleert Stalenburg. Toch is de omvang van het probleem boven de grote rivieren nog niet zo groot als in het zuiden. „In Venlo is een speciaal politieteam actief. Zij zetten daar druk op de ketel. Vervolgens zie je de activiteiten van de criminelen zich sinds 2006 verplaatsen.” Stalenburg spreekt -net als de Belgen- over „mobiel banditisme.”

Nederlandse bendes zijn naar inschatting van TVM verantwoordelijk voor 90 tot 95 procent van de grote georganiseerde ladingdiefstallen. „We spreken over intelligente dadergroepen, die naar de zwakke schakels in het politieoptreden zoeken. Nederlanders doen het grote werk.” Polen, Roemenen en Hongaren zijn volgens Stalenburg verantwoordelijk voor het kleine snaaiwerk: een paar liter diesel of een reservewiel.

Een nieuwe trend is het optreden van Nederlands-Marokkaanse criminelen. Volgens Stalenburg is er sprake van hoogopgeleide criminelen met een dubbele nationaliteit. „Die groep is in opkomst. Dit zijn overigens niet de Marokkaantjes uit Slotervaart.” TVM dringt aan op structureel justitieel onderzoek naar transportcriminaliteit.

Knelpunten
De brancheorganisaties Transport en Logistiek Nederland, Koninklijk Nederlands Vervoer en EVO zijn „gematigd positief” over de plannen van Eurlings om tot 2010 zo’n 10 miljoen euro te steken in veilige parkeerplaatsen. „Om echt een vuist te kunnen maken, is 20 miljoen nodig”, verklaart een TLN-woordvoerder Voerenkamp.

„De transportcriminaliteit vraagt om concrete maatregelen. Parkeerplaatsen langs de snelwegen moeten veiliger worden gemaakt voor chauffeur, voertuig én lading.” Op een aantal locaties is het snoeien van struiken volgens TLN voldoende. „Op de grootste knelpunten is echter meer nodig.” De sector pleit voor camera’s en slagbomen.

Bovendien moeten politie en justitie een grotere inspanning leveren. Regionale teams als in Venlo zouden in het hele land moeten opereren.

Daarbij is het dringend nodig een landelijke officier van justitie voor transportcriminaliteit aan te stellen, zegt Stalenburg van TVM. „De plannen van Eurlings zijn een belangrijke, eerste stap, maar niet voldoende om het probleem structureel aan te pakken.”