Ds. R. J. de Vries (1954), predikant van de protestantse gemeente Sint-Jan in Maastricht, promoveert morgen aan de Protestantse Theologische Universiteit (vestiging Utrecht) op Thurneysen (1888-1974), vriend en tijdgenoot van Karl Barth. Zijn dissertatie heeft als titel ”Gods Woord verandert mensen. Een praktisch-theologisch onderzoek naar het veranderingsconcept in de pastorale theologie van Eduard Thurneysen” (uitg. Narratio, Gorinchem). Hierin onderzoekt ds. De Vries hoe het Woord van God in het hier en nu, in het persoonlijke en het maatschappelijke leven, wil spreken, en of verandering als geloofszaak ook samenhangt met ervaarbare veranderingen in het leven van mensen.Thurneysen heeft met Karl Barth de zogeheten openbaringstheologie gemeen: in de prediking moet het primair gaan om God en de verkondiging van Zijn Woord. Deze inzet van Thurneysen heeft hem het imago opgeleverd dat hij bij alle aandacht voor God het leven van mensen niet van belang zou achten. Ten onrechte, zegt ds. De Vries. „De vraag naar God is de kern van de menselijke nood. Thurneysens visie kan daarom worden samengevat als: Gods Woord verandert mensen.”

Wending
De promovendus wil Thurneysen vooral als praktisch theoloog benaderen. „Zijn relevantie is dat hij de theologie van Karl Barth een plaats geeft in de praktijk van de gemeente en de gelovige. Karl Barth betrok als systematisch theoloog de menswetenschappen niet in zijn onderzoek en dat was vanuit zijn optiek verklaarbaar. Thurneysen kan ons helpen om meer aandacht te krijgen voor de werking van Gods Woord en Geest in het leven van mensen, de rol van de Bijbel en van Jezus Christus.”

Was bij de traditionele openbaringstheologie de aansluiting bij de ervaringswerkelijkheid een ketterij, in de jaren zestig van de vorige eeuw bleek dat het beeld van de pastor als getuige niet meer voldeed. Er bleek behoefte aan een nieuw beeld: de pastor als hulpverlener. Een en ander ging in de praktische theologie gepaard met de zogenoemde ”empirische wending” rond 1970 en de afwijzing van de barthiaanse theologie. Als ernstig tekort van het verkondigingsmodel werd gezien dat bezinning op het menselijk handelen en ervaren ontbreekt en de inbreng van de menswetenschappen wordt verwaarloosd.

Kerkelijk manager
De openbaringstheologie lijkt na een periode van afwijzing weer aan belangstelling en actualiteit te winnen, aldus de promovendus. „Het optimisme over de menselijke autonomie en de individuele zelfontplooiing heeft in de laatmoderne samenleving schipbreuk geleden en er is weer ruimte gekomen voor een theologie die God ter sprake brengt als de Ander, Die de mens niet kleineert, maar opricht.”

Ds. De Vries wil echter niet terug achter de kritiek op de openbaringstheologie en haar ontkenning van de menselijke werkelijkheid. Maar dat sluit volgens hem niet uit dat de openbaringstheologie nog een „tegoed” kan hebben. In de hedendaagse praktisch-theologische discussie wordt weer aandacht gevraagd voor het belang ervan. „Het gaat dan vooral om de erkenning van Gods spreken en handelen in de geloofspraktijk en om de prioriteit van Gods openbaring in de geloofsrelatie.”

Vanwege zijn theologische visie staat Thurneysen kritisch tegenover pastorale modellen die eenzijdig uitgaan van psychologische theorieën. Thurneysen moet niets hebben van de predikant als vormingsleider of kerkelijk manager. „De kerk moet niet een spreekzaal van menselijke meningen worden of een speelterrein van menselijke religieuze manifestaties, zegt Thurneysen. Moraalpreken hebben de wereld nog nooit veranderd. Het kerkelijk pastoraat lijkt in de ogen van Thurneysen een soort van apotheek te zijn geworden waar kleine troostinjecties toegediend worden in plaats van te wijzen op de grote, enige troost in het leven en het sterven. Het gaat erom dat God ons leven nieuw maakt en dat kan alleen door de kracht van de vergeving in Jezus Christus.”

Thurneysen wil volgens de promovendus enerzijds recht doen aan Gods spreken en anderzijds is hij bewogen over de wijze waarop de boodschap landt bij de hoorder. Anders dan Karl Barth pleitte hij er daarom ook voor om rekening te houden met de persoonlijke situatie van de ander en daarbij het gesprek serieus te nemen.

Geloofsbeleving
Promotor van ds. De Vries is prof. dr. F. G. Immink, hoogleraar praktische theologie en rector van de PThU. Deze wees in zijn laatste boek, ”In God geloven”, op het grote belang van de inwoning van God in het leven van de mens.

Ds. De Vries beschouwt zich niet zozeer als leerling van prof. Immink, als wel van de Utrechtse dogmaticus J. M. Hasselaar. „Ik ben meer barthiaans in de openbaringstheologie opgeleid, maar van daaruit stem ik van harte in met prof. Imminks verbondstheologie, waarbij het initiatief bij God ligt. Ik heb wel geleerd van prof. Immink dat er bij de volgelingen van Barth te weinig aandacht is geweest voor de inwoning van God en de werking van de Geest. Momenteel is er, mede door de evangelische beweging, weer een herwaardering van de geloofsbeleving en het missionaire, ook in de Protestantse Kerk.”

Thurneysen legde de nadruk op de pastor en de gemeente als getuigen. Luisteren naar en solidair zijn met de ander is belangrijk, maar het gaat deze theoloog ten diepste om het heil. „Thurneysen ziet geen tegenstelling tussen heil en heling. Hij brengt de verticale lijn van de werkelijkheid van de levende God samen met de horizontale lijn van het leven van mensen. Zonder betrokkenheid op het leven van alledag blijft Gods Woord abstract. Zonder Zijn Woord blijft het leven echter leeg. Juist de bemiddelende rol die Thurneysen vervult, heeft de kerk vandaag hard nodig.”