Heilwensen
De kerst- en nieuwjaarskaarten hangen weer in lange rijen aan de keukendeur of stapelen zich op in de fruitbak op tafel. Het zijn blijken van onderling meeleven. We wensen elkaar veel goeds toe. Dat ”goede” laat zich op vele manieren vertalen en onze woordkeus past zich nogal eens aan aan de geadresseerde: ”Gods heil en zegen” en een ”Gezegend jaar” voor de kerkelijke vrienden, ”het goede” of ”de beste wensen” voor buren en andere bekenden.
Zo rubriceren velen ook de binnenkomende post. Bedrijven nemen vaak een eigen plaats in; hun wensen gaan vaak in de richting van economische voorspoed als hoogste doel, bij zorginstanties scoort ”een gezond jaar” heel hoog en de sportvereniging wenst ieder natuurlijk ”een beweeglijk jaar”.De tweede rubricering zoeken we in de gebruikte Bijbelteksten. Steeds vaker tref je een welgekozen tekst aan op de kaart als moedgeving of als wens. Ook de gebruikte vertaling zegt dan iets over de afzender.
Met ”Gods zegen” en een Bijbeltekst in de Statenvertaling lijkt de kaart de toets der kritiek wel te kunnen doorstaan.
Maar de afbeelding leert anders. De meeste heilwensen gaan vergezeld van een lief landschap met dennenbomen, van een vage foto van champagne en kaarsen, van glinsterende ballen en kerk- of kerstklokken, rode linten, vakwerkhuisjes à la Anton Pieck en vooral sneeuw, heel veel sneeuw. Dat moet kennelijk romantische gevoelens geven. Het sluit geheel aan bij de kerstromantiek van de niet-christelijke wereld. Romantiek en nostalgie rond Kerst en de jaarwisseling worden vanaf de preekstoel terecht afgewezen. In het kerstfeit ligt Gods barmhartigheid uitgetekend, maar evenzeer onze schande. In de jaarwisseling -die de tijdelijkheid en broosheid van de mens onderstreept- eveneens. Daarbij past geen zoetgevooisdheid. Niet in de prediking, niet in het kerstlied: ”’t Kwam op de aarde voor ons allemaal” vraagt op z’n minst een toelichting en ”’t Liep tegen het nieuwe jaar” klopt feitelijk niet.
Dat zoete, lieve past ook niet op onze kerstkaarten. Het is de moeite waard om te zoeken naar mooie, passende kerstkaarten. De beeldende kunst -natuurlijk niet de sneeuwlandschappen van Koekkoek en Klombeck- kan hierbij helpen. Toch doemt dan een ander probleem op: we stuiten al snel op afbeeldingen van de Heere Jezus. In middeleeuwen, renaissance en in de zeventiende eeuw -de tijd van Rembrandt- was het afbeelden van de Heere Jezus als mens nog gebruikelijk, maar geleidelijk aan zijn we deze afbeeldingen als verkeerd gaan beschouwen. Is dat misschien de reden dat we nu onze toevlucht nemen tot acceptabele, romantische plaatjes? Of is het zo dat we ons ervoor schamen om iets inhoudelijks te bieden over Kerst?
Er zijn toch prachtige afbeeldingen van bijvoorbeeld de geboorteaankondiging aan Maria voorhanden? Nog beter is het om (ook) iets meditatiefs op de kaart af te drukken: een (bijbel)tekst, een gedicht of een kort fragment met betrekking tot het Kerstfeest. Dat geeft meer inhoud aan de kerstwensen en verplicht ons om over het wonder van Jezus’ geboorte na te denken: hoe maak ik m’n ongelovige buurman duidelijk wat het Kerstfeest werkelijk betekent?
We lossen de zaak niet op door geen kaarten meer te versturen. Ook niet door -zoals tegenwoordig steeds meer mensen doen- de wensen digitaal te versturen. Dat verandert niets aan het probleem. Het is ook geen pleidooi voor het gebruik van standaardteksten; laten we elkaar -waar mogelijk- maar wat ruimte gunnen. Het is wel een pleidooi voor zorg en aandacht voor onze wenskaarten, vooral voor de afbeelding. Misschien ligt hier een taak voor christelijke, eigentijdse kunstenaars. Laten we er nu maar alvast over nadenken.
