Met minder dan drie weken te gaan, durft geen mens de uitslag van het referendum op 19 oktober te voorspellen.

Wie zou denken dat de politiek in Ierland saai zou zijn, heeft het mis. Op het altijd groene eiland is konkelen tot een kunst gemaakt. En zo nu en dan valt er een slachtoffer. Afgelopen mei kwam premier Bertie Ahern bij de verkiezingen als de grote winnaar uit de strijd. Niets en niemand leek hem een strobreed in de weg te leggen.

De mensen voelden zich weliswaar door de mooie verhalen van voor de verkiezingen bedrogen, maar wat konden ze er aan doen? Hun enige wapen dat ze nog hebben, is het referendum over het EU-verdrag van Nice dat ’koning’ Bertie heeft uitgeschreven voor zaterdag 19 oktober. Vorig jaar verwierpen de Ieren het reeds, maar de ”taoiseach”, zoals de premier in Ierland wordt genoemd, denkt nu de buit dit jaar alsnog binnen te halen.

Aanvankelijk leek dat ook te lukken. De mensen hadden veel vertrouwen in de man onder wie de economie tot grote bloei kwam. Lonen en uitkeringen stegen de laatste jaren en de werkloosheid nam af.

Maar op 11 september vorig jaar werd de Keltische tijger vermoord. Werkloosheid en overheidstekorten groeien dramatisch. En uit een vorige week uitgelekt kattebelletje is gebleken dat de minister van Financiën alle tegenspoed voorzien en verzwegen had.

Tot overmaat van ramp voor de premier verscheen dit weekeinde het ”Flood-rapport”. Hierin wordt duidelijk dat Ray Burke, een oude vertrouweling van Bertie Ahern, de publieke zaak op een ongelooflijke manier heeft geflest. Reynolds, de politieke voorganger van Bertie Ahern, had het politieke zwaargewicht Ray Burke geloosd. Deze sluwe vos was in 1974 voor het eerst met justitie in aanraking gekomen, maar was de dans ontsprongen. Vernederd en teleurgesteld, hield Burke zijn mond en wachtte zijn kans af, die kwam met de opkomst van Bertie Ahern.

Toen deze in 1994 de macht kreeg, was één van zijn eerste daden diezelfde Ray Burke in ere te herstellen door hem woordvoerder voor Buitenlandse Zaken te maken. Toen Bertie Ahern in 1997 de verkiezingen glansrijk won, ’dreigde’ hij Burke minister te maken. Daarop werd hem van verscheidene kanten ingefluisterd dat zijn vertrouweling niet helemaal een schoon blazoen had. Jimmy Guerin, een vooraanstaand partijgenoot, lichtte de nieuwe premier telefonisch in dat Burke zelfs daadwerkelijk een risico zou kunnen vormen.

Bertie Ahern liet de zaak uitzoeken. Hoewel bleek dat Burke de zaak voor 40.000 euro had geflest, promoveerde hij hem toch tot minister van Buitenlandse Zaken en behoorde hij tot het trio vertrouwelingen om hem heen.

Inmiddels blijkt dat aan ongeveer iedere hand die Burke heeft geschud geld kleefde. De grote vraag is nu: Waarom heeft Bertie Ahern een man benoemd van wie hij wist dat hij fout was en een groot risico voor hem vormde?

De Ieren zijn diep verontwaardigd. Ahern is dit weekeinde zijn campagne gestart, maar vriend en vijand zijn het er over eens dat hij en zijn regeringsmaatjes beter hun mond kunnen houden. Zij kunnen het referendum alleen nog maar schade toebrengen. Eind vorige week, kort voor het verschijnen van het dramatische Burke-rapport, bleek uit een opiniepeiling dat de populariteit van Bertie Ahern met 19 en dat van de regering met 25 procent is gedaald. Nooit eerder kwamen zij zo slecht uit de peilingen. De premier heeft wel bereikt dat het aantal Ieren dat wil gaan stemmen is toegenomen, alleen neemt het aantal voorstanders met de dag af.

Uit de peiling komt naar voren dat 37 procent van de Ieren ”ja” zegt te stemmen tegen 25 procent ”nee”, en dat 7 procent thuis wil blijven. Maar het grote risico zit in de 25 procent die zegt het nog niet te weten. Vorig jaar, toen de Ieren voor hetzelfde referendum de deur uit moesten, waren die cijfers rooskleuriger en werd het verworpen.

De tien Europese staten, die smekend richting de Ieren kijken om vooral ”ja” te stemmen, kwamen vorige week in Warschau bijeen. Zij verklaarden dat de Ierse kiezer het recht moet hebben zijn eigen keuze te maken. In een verklaring zeggen zij dat de Ieren de historische waarde van het verdrag moeten begrijpen en spreken zij over het helen van „een eeuw van lijden en pijn.”

De goede verstaander begrijpt dat de vrije keuze wel een ”ja” moet zijn. De landen verwezen naar de geschiedenis van Ierland, dat als straatarm, agrarisch land met de hulp van de EU tot een na rijkste West-Europese land uitgroeide. Alleen Luxemburg ligt nog voor. De landen vinden dat de Ieren moeten begrijpen dat zij in een soortgelijke positie zitten en dat zij diezelfde kans willen krijgen.

De grote Ierse oppositiepartijen zitten met een enorm dilemma: ze zijn voor een Iers ”ja” en zijn om die reden bang de regering af te vallen. En toch kunnen zij niet zwijgen. Wat zij nu proberen is almaar roepen dat de volksraadpleging over Europa gaat en niet over Bertie Ahern.

De kleine oppositiepartijen als Sinn Fein en de Groenen zijn zonder meer tegen het Verdrag van Nice. Alleen al het feit dat de Ieren voor de tweede keer over hetzelfde onderwerp moeten stemmen, noemen zij dermate ondemocratisch dat een ”ja” alleen al om die reden niet gerechtvaardigd is.

De Ierse Kamer van Koophandel en de grote bedrijven voeren campagne voor een ”ja” voor Europa. Zij ondersteunen het argument van de premier dat een ”nee” desastreus voor de Ierse economie zal zijn. Daar staan de talloze boze kleine boeren tegenover, die door de vele EU-regels het water tot aan de lippen staat. Daarbij opgeteld dat pro-life-Ierland bang is voor de boze EU, die nog maar kort geleden heeft laten blijken hoever zij van Gods wetten afstaat. Hoewel abortus niet kan worden afgedwongen, wordt er zware druk op Ierland uitgeoefend, dat van de kleine Europese staten waar abortus nog bij wet verboden is de grootste is. Ook het feit dat de EU bijspringt in het financiële gat dat de VS hebben laten vallen door niet langer mee te betalen aan ”pro-choice”-projecten is in het verkeerde keelgat geschoten.

De troon van koning Bertie Ahern wankelt, het referendum kan hem wel eens doen vallen.