Stefan Paas: Leren van free churches
AMSTERDAM - Geleidelijk aan groeit de aandacht voor het feit dat laatmoderne Europeanen, wanneer zij geraakt worden door het Evangelie, kiezen voor andere vormen van gemeenschap dan hun voorouders, constateert dr. S. Paas in het jongste nummer van het blad Soteria. Dat heeft ook gevolgen voor de ecclesiologie, de leer aangaande de kerk.
In allerlei landen is men getuige van „de opkomst van meestal kleine, vluchtige, flexibele, eclectische christelijke gemeenschappen, waarin een jongere generatie zich beter lijkt thuis te voelen dan in de aloude ”gemeente” of ”congregatie”, stelt Paas vast. Dit geldt vooral voor jongere bewoners van de grote steden.In zijn artikel vraagt de christelijke gereformeerde theoloog zich af wat dit betekent voor de theologische bezinning op de kerk. „Dit is voor mij geen theoretische vraag. Sinds januari 2006 ben ik werkzaam in het kerkplantingsproject Via Nova (www.vianova-amsterdam.nl), dat zich in het bijzonder richt op jonge professionals in Amsterdam.”
Paas constateert, kort gezegd, drie „ecclesiologische verschuivingen”: van monopolie naar marketing, van de gemeente naar een netwerkkerk en van grondslagen naar missie en waarde.
Wat de tweede verschuiving betreft, die „van de gemeente naar een netwerkkerk”: volgens de theoloog valt hier veel te leren van de traditie van de ”free churches”: de vroege puriteinen en de mennonieten. „Deze kerken hebben een aantal belangrijke kenmerken, die hoogst relevant kunnen zijn in een moderne netwerksamenleving”: zij zien de gemeente als een vrijwillige vergadering van gelovigen, zij hebben een egalitaire structuur en zij zijn meestal niet georganiseerd in denominaties.”
Wat dit laatste aangaat, stelt de auteur vast dat Nederland zo gefragmenteerd is geraakt „dat kerken uit één denominatie voor geheel verschillende vragen komen te staan in diverse hoeken van het land. Er zullen steeds minder mogelijkheden zijn om dingen centraal te regelen en de vraag is of we dat wel moeten willen (…). Missionair gezien is het weinig vruchtbaar als een nieuw project in elk detail aan de landelijke leiband moet lopen.”
Volgens Paas -die overigens ook schaduwzijden aan de netwerkkerk ziet- wordt het „hoog tijd” dat het theologische klimaat in Nederland „wordt verrijkt met serieuze ecclesiologische bijdragen uit een meer ”doperse” of ”evangelische” invalshoek. Dat bevordert het gesprek en het vergroot onze mogelijkheden om inhoudelijk te reageren op een veranderend missionair landschap.”
Missionair pionieren in steden als Amsterdam en Rotterdam is belangrijk, besluit de theoloog zijn artikel. „Om creatief theologie te kunnen bedrijven, moeten we ons nu eenmaal begeven in nieuwe contexten, waarin de bekende antwoorden het niet zo goed meer doen.” Gemeentestichting is, zo bezien, de research & developmentafdeling van de kerk, aldus Paas.
