In groene overalls lopen werknemers van de groenvoorziening rond in een gebouw op het omvangrijke terrein van de tbs-kliniek Veldzicht in Balkbrug. Deze werknemers blijken voornamelijk mannelijke patiënten die allemaal eens voor een meervoudige kamer van een rechtbank verschenen en daar het vonnis ”tbs met dwangverpleging” te horen kregen, wat inhoudt dat ze gedurende de opsluiting in een kliniek worden behandeld. Dit met als doel voorbereid te worden op een terugkeer in de maatschappij. „Een tweede doel is bescherming van de maatschappij door dwangverpleging”, zegt B. Popken, waarnemend hoofd van de afdeling arbeid binnen de kliniek.In het voormalige rijksopvoedingsinstituut voor jeugdigen -sinds 1979 het forensisch psychiatrisch centrum in zijn huidige vorm- zijn 240 tbs’ers gehuisvest. Om ze aan een leven buiten de beschermende muren te laten wennen, is op het terrein van de kliniek een „maatschappij in het klein” gecreëerd. Er is een voetbalclub voor ontspanning en het onderhouden van sociale contacten en de tbs’ers moeten wennen aan een regelmatig dagpatroon door te werken. „Veel van hen hebben nooit lang een baan gehad of hebben zelfs nog nooit in het arbeidsproces gezeten. Dat moeten ze dus allemaal leren.” Tijdens een open dag sprak Popken met een kennis van het waterschap Groot Salland. Dit contact leidde vorig jaar tot een contract voor het maken van 500 vangkooien voor muskusratten. Het waterschap was zo tevreden over de kwaliteit van de kooien dat ze er prompt 500 bijbestelde.

Op de afdeling groenvoorziening worden de kooien in elkaar gezet. In een hal waar middenin kleine potjes met buxusplantjes klaarstaan voor transport, staat links in een hoek een tafel waar de kooien vervaardigd worden.

„Tussen de twaalf en twintig patiënten werken aan dit project”, vertelt arbeidstherapeut Ger Boersma. „Het is voor hen een positieve ervaring. Ze maken een product waar veel waardering voor is.” Gemiddeld besteedt een tbs’er een uur aan het in elkaar zetten van een vangkooi voor een muskusrat, dieren die volgens het waterschap de waterwerken ondermijnen. Het zijn kleine stellages van dun gaas met een trechter die deels onder water komen te staan. Als de muskusrat door de trechter in de kooi komt, kan hij niet meer terug en zal uiteindelijk verdrinken. Is het niet opvallend dat juist tbs’ers, die in feite opgesloten zitten, een vangkooi voor dieren maken? „Voor de patiënten zelf maakt het eigenlijk niet uit wat ze maken”, stelt Boersma.

Gemiddeld werkt een tbs’er op Veldzicht twintig uur per week op de dagbesteding. Daarnaast krijgt hij therapie. Het werk is niet op vrijwillige basis, al wordt wel gekeken naar de voorkeuren en vaardigheden van elke persoon. Niet voor alle tbs’ers is het fabriceren van een vangkooi, het stekken van buxushagen of het onderhoud plegen aan de gebouwen in het eigen klussenteam van de instelling een voorbode voor terugkeer naar de maatschappij. „Voor patiënten van de longstayafdeling is het onderdeel van hun leven hier. Behandelen werkt niet meer en ze keren in principe niet meer terug naar waar ze vandaan kwamen”, verduidelijkt Popken. Even verderop sjokt een grijze man gebogen door de regen richting deze afdeling. „Eet smakelijk”, roept Popken de man na. Hij krijgt een vriendelijk knikje terug.