Dijksma (PvdA) vond dat het parlement zich blind had gestaard op de profielen van de tweede fase. Lambrechts (D66) voelde zich alsnog gepakt door staatssecretaris Netelenbos en Cornielje (VVD) stak de hand in eigen boezem.De commissie sluit de hoorzittingen vrijdag af met de verantwoordelijke bewindslieden: Wallage, Ritzen en Netelenbos. De kritiek op de staatssecretaris uit Paars I was de afgelopen weken niet mals. Maar met recht zal ze kunnen beweren dat haar nooit is geadviseerd om de wet op het vmbo niet in de dienen, zoals een voormalige topambtenaar voor de commissie heeft beweerd.

Dijksma, nu staatssecretaris op Onderwijs, stelde dat bij de veranderingen te weinig oog is geweest voor de uitvoerbaarheid van het lesprogramma. „Er was te veel debat over de inhoud van de vakken. We hadden wel lobbyisten van veertien vakinhoudelijke instanties over de vloer gehad".

Volgens Lambrechts heeft Netelenbos verzuimd de Kamer te informeren over de problemen die zich voordeden bij scholen die als proef al met de tweede fase werkten. Zij hadden de vaste vakkenpakketten voor scholieren in de hoogste klassen van havo en vwo al ingevoerd.

Lambrechts zei dat Netelenbos kennis had van een rapport van de Onderwijsinspectie, dat scholieren door de vernieuwing veel te veel op hun schouders zouden krijgen. Bovendien was de bewindsvrouw bekend dat veel scholen niet klaar waren voor de veranderingen.

De verhouding dat 80 procent van de scholen klaar was en 20 procent niet, lag eerder andersom, stelt Lambrechts. De Kamer kreeg het rapport van de inspectie pas enige dagen na het debat. Ambtenaar Roelco Offerein had de commissie al laten weten dat een dreigende overbelasting van de leerlingen bij het ministerie bekend was.

Zowel Lambrechts als Cornielje constateerde dat Netelenbos en voorzitter Jacques Tichelaar van de Algemene Onderwijsbond (AOb) elkaar vlak voor het Kamerdebat hadden gesproken. Dat zou de ommezwaai van de onderwijsbond verklaren. Via een fax liet de bond weten dat een gefaseerde invoering van de tweede fase kon doorgaan.

Cornielje wilde niet de beschuldigende vinger wijzen naar Netelenbos, die door veel ondervraagden werd gezien als de grote boosdoener achter de min of meer mislukte onderwijsvernieuwingen. De VVD’er was altijd een sterk voorstander voor meer praktijkgerichte vakken voor meer praktisch gerichte leerlingen. De staatssecretaris had zich daar aanvankelijk krachtig tegen verzet.

Het vroegere Kamerlid stak de hand in eigen boezem. „Ik had me sterker moeten verzetten tegen het negatieve imago van scholen die in ontwikkeling waren. Er zijn veel te snel oordelen geveld over het al dan niet slagen van onderwijsvernieuwingen. Daardoor is het beeld gegeven dat ze zijn mislukt en dan komt het nooit meer goed". Als voorbeeld gaf hij het vmbo. „Nog voordat de eerste leerling eindexamen had gedaan, werd dat schooltype afgeschoten".

Ex–onderwijsminister Van der Hoeven, vrijdag bij de ministerraad, zei dat het nieuwe leren niet betekent dat scholieren zelf mogen bepalen wat zij wel en niet willen weten. Onder het ’nieuwe leren’ wordt verstaan dat scholieren zelfstandig en projectmatig leren werken en leren om samen te werken. Van der Hoeven is niet tegen deze manier van lesgeven, zei ze, maar wil de scholieren daarbij niet volledig vrijlaten.