Het verhaal gaat dat Potemkin de tsarina tijdens een inspectiebezoek in 1787 om de tuin leidde door haar op de Krim langs dorpen te voeren die bestonden uit opgetrokken gevels. Sindsdien zijn Potemkindorpen een begrip.Historici houden het er overigens op dat het verhaal is gebaseerd op lasterpraatjes verspreid door politieke tegenstanders van Potemkin, in een poging hem zwart te maken.

Potemkin vormt een dankbaar onderwerp om de Russische parlementsverkiezingen van afgelopen zondag te illustreren. Hoewel de kiezer schijnbaar vrij was om zijn stem uit te brengen, was van eerlijke verkiezingen geen sprake. Niet alleen is de winnaar -Verenigd Rusland van lijsttrekker annex president Poetin- een directe constructie van het Kremlin, ook is de kiezer vooraf zo gemanipuleerd dat het begrip ”vrij” wel erg ruim moet worden genomen.

Kraampjes met goedkope worst in stemlokalen, een gratis kapbeurt voor Poetinaanhangers, verlotingen georganiseerd door Verenigd Rusland, het waren allemaal middelen om de kiezer tot het ’juiste’ inzicht te brengen. En wie niet gevoelig was voor zachte maatregelen, werd wel over de streep getrokken door het vooruitzicht van een mogelijk ontslag.

Het Westen mag dan verbolgen zijn over deze gang van zaken, de meeste Russen malen er niet om. Ook zonder manipulatie zou Poetin de verkiezingen hebben gewonnen. De president heeft immers niet alleen gezorgd voor stabiliteit en hernieuwd zelfbewustzijn, ook is de bevolking er onder Poetin financieel op vooruitgegaan. Heel anders dan in de jaren ’90 onder Jeltsin, toen er weliswaar sprake was van vrijheid en democratie, maar ook van grote armoede en chaos.

Morren de Russen toch -zoals over de stijgende voedselprijzen- dan geven ze niet de president maar de bureaucratie en de partijpolitici de schuld. Net zoals hun voorvaderen er eeuwenlang van overtuigd waren dat de schuld van hun ellende niet lag bij hun „goede” tsaar, maar bij de corrupte hovelingen. Dat Poetin ondanks zijn populariteit de uitslag niet overliet aan „het toeval”, vindt eveneens zijn verklaring in de historie. Het was immers Sovjetleider Lenin die had beweerd: „Vertrouwen is goed, controle is beter.”

Poetin bevindt zich op het toppunt van zijn macht. In de verkiezingsuitslag (64,1 procent voor Verenigd Rusland) zal hij dan ook genoeg reden zien om na 2 maart 2008 -de datum van de presidentsverkiezingen, waarvoor hij zich niet meer kandidaat mag stellen- door te regeren. In welke hoedanigheid Poetin dat zal doen, als premier of als nationaal leider, is de grote vraag.

Toch leert de geschiedenis dat ook grote leiders snel van hun sokkel kunnen vallen. Dat geldt ook voor Poetin. Een van de grote pijlers onder zijn macht vormen de hoge olieprijzen. Mochten die om wat voor reden dan ook gaan dalen, dan kon de situatie wel eens drastisch veranderen.

Bovendien heeft Poetin volgens waarnemers op dit moment een ander probleem. Als gevolg van de onzekerheid over zijn politieke toekomst beginnen de facties in het Kremlin zich weer te roeren. Lange tijd vervulde de president de rol van scheidsrechter, maar nu een machtsvacuüm dreigt, is een open oorlog in het Kremlin niet langer denkbeeldig.

Dat heeft Poetin tot het inzicht gebracht dat hij geen andere keus heeft dan president te blijven, aldus analisten. Mocht Poetin inderdaad een derde termijn aanvaarden, dan schaart hij zich definitief in het rijtje van postcommunistische leiders als de Wit-Russische president Loekasjenko, de „laatste dictator van Europa.”

Reageren aan scribent? buza@refdag.nl.