Nou ja, problemen. Het tellen loopt natuurlijk als een trein. Maar de mensen vertrouwen het geheime kastje niet echt. En de geloofwaardigheid van het stemproces blijft een voorwaarde voor vertrouwen in de overheid.Daarom gaan we weer terug naar stemmen op papier. We mogen wel het rode potlood thuislaten. We blijven stemmen met een computertje, maar dat apparaatje maakt alleen een afdruk van onze keuze. Die doet de kiezer dan in de ouderwetse stembus.

Als ’s avonds de deuren van het stembureau dichtgaan, wordt de stembus geleegd boven een andere machine, die alle voorkeuren telt.

Dat heeft als voordeel dat je ziet wat je doet. Er is dan ook geen reden meer om de geheime software in de stemmachines te wantrouwen.

Ook valt te begrijpen dat men een bedrukt stembiljet door de automatische stemmenteller wil voeren. Alle mensen zetten weer een ander kruisje met het rode potlood. Voor telcomputers is dat maar verwarrend.

Dit bonnetje blijft bewaard. Wie de zaak niet vertrouwt, verzoekt gewoon om handmatige hertelling.

Het kabinet wil nog wel „nader onderzoek” doen „naar een aantal (uitvoerings)aspecten”, aldus een persbericht van afgelopen vrijdag.

Dit onderzoek verdient zeker aanbeveling. Er zijn twee buitenlandse voorbeelden waarbij het elektronisch tellen van papieren stemmen op een fiasco uitliep. Het eerste voorbeeld is natuurlijk de Amerikaanse staat Florida, die bij de verkiezingen van 2000 pas na maanden een uitslag kon geven. Had men in 2000 in de hele VS met het potlood gestemd, dan was wellicht Al Gore president geworden en niet George W. Bush.

Nu werden in Florida verouderde telmachines gebruikt, die aantoonbare fouten maakten. Maar zoiets zou ook in Nederland kunnen gebeuren.

In Schotland leidde dit voorjaar het elektronisch tellen van papieren stemmen tot grote problemen. Bij de verkiezingen voor het Schotse parlement in mei werden 146.000 stemmen (4 procent van het totaal) afgekeurd. Toen de uitslag allang was vastgesteld, werd bekend dat de telmachine gewoon slecht kon lezen en dat deze er waarschijnlijk te veel had afgekeurd. Maar men had zo veel vertrouwen in de techniek, dat men afgekeurde stembiljetten niet meer bekeek.

Bij deze verkiezingen boekte de Schotse Nationale Partij een nipte overwinning ten opzichte van Labour. De twijfel of die uitslag klopt, blijft dus.

In Nederland, met zijn vele partijen en een ingewikkeld systeem van voorkeurstemmen, luistert de telling bijzonder nauw. Het onderzoeken van die „(uitvoerings)aspecten” is daarom goed. De Schotse commissie die het schandaal onderzocht, deed bijvoorbeeld de aanbeveling stembiljetten te vouwen, om geheimhouding te bevorderen. Bij handmatige telling is dit geen punt. Maar wie wel eens een papierstoring in een printer of kopieermachine heeft meegemaakt, weet dat apparaten een hekel hebben aan gevouwen papier.

Het kabinet neemt deze maatregelen door de kritiek van internationale waarnemers. Die stelden begin dit jaar voor te werken met een ”paper trail”. De stemmachine telt dan wel, maar produceert doorlopend een soort kassabon waarop de kiezer zijn keus terugziet. Handmatige (her)telling blijft dan mogelijk, maar zonder dat dit het proces vertraagt. Het is niet duidelijk waarom het kabinet deze kant niet op gaat.

Het zal wennen zijn om in deze tijd van digitalisering terug te gaan naar papier. Vooral die combinatie van papier en elektronica doet vreemd aan. Het lijkt een beetje op een stoomtrein op een intercitytraject.

Evert van Vlastuin

Reageren aan scribent?

buza@refdag.nl.