De weg van Apeldoorn naar Nieuw-Milligen slingert door de bossen van de Veluwe. Dan opeens gaat het flink naar beneden: de helling van het Veluweplateau. Voor zich ziet de automobilist een lange streep, het asfalt ligt kaarsrecht voor hem.Deze weg is niet alleen mooi, maar ook belangrijk. „Hier ligt de basis van het rijksdriehoeksstelsel, waarmee de exacte coördinaten van elke plek in Nederland kunnen worden berekend”, vertelt Peter Donker, die al 43 jaar bij het Kadaster werkt.

Landmeters hebben ooit precies de lengte van een deel van deze weg bepaald. „Daarna hebben zij de richtingen naar een hoog punt in de omgeving gemeten. Met die gegevens waren de drie zijden van de ontstane driehoek heel nauwkeurig te berekenen. Dat systeem is uitgebouwd, driehoek, na driehoek, na driehoek.”

Tot in Limburg bleek het hele systeem nog steeds te kloppen. „Het rijksdriehoeksstelsel werd daar namelijk op het Duitse aangesloten. Duitse landmeters hadden over hun land ook een stelsel van driehoeken gelegd en hadden daarvoor een lijn in Bonn als uitgangspunt genomen. Op de plaats waar het Nederlandse en het Duitse netwerk elkaar raakten, bleek de afwijking minder dan 2 centimeter te zijn. Mooi hè?” zegt de senior adviseur. Een zekere trots klinkt door in zijn stem.

Het tijdperk van de driehoeksmetingen is voorbij, legt Donker uit. „Landmeters zetten tegenwoordig op de plaats waar zij moeten meten hun gps-apparatuur aan. Die legt vervolgens contact met verschillende satellieten en met een centrale computer in Apeldoorn. Deze computer heeft voortdurend contact met tientallen vaste gps-stations. Met alle ontvangen data berekent de computer de precieze plaats waar de landmeter met zijn meter staat. Een exactere plaatsbepaling is er niet. Op basis van dat gegeven kunnen heel precies perceelgrenzen worden bepaald.”

Pad verwijderen
Ondanks dat nauwkeurige werk leveren de gegevens van het Kadaster soms nog flinke discussies op. „Onze medewerkers hebben ook veel met emoties van mensen te maken”, weet Donker uit ervaring. Hij laat een voorbeeld zien van een huis in Blaricum. Een oude tekening. „Er woont al tientallen jaren een ouder echtpaar. Naast hun woning ligt een strookje grond waarover zij naar hun achtertuin lopen. Zij weten niet beter. De buurman deed navraag naar de grenzen van zijn perceel. Uit onze gegevens bleek toen dat de grens tussen beide percelen ergens midden over het pad op dat strookje grond liep. De buurman wilde daarom het pad weg hebben. Het oudere echtpaar wist niet wat het hoorde. Ze waren erg geëmotioneerd.”

Tegelijk moest de landmeter de buurman uitleggen dat er verschil is tussen het kadastrale en het juridische eigendomsrecht, gaat Donker verder. „Als je grond langer dan twintig jaar in bezit hebt, kan het kadastrale eigendomsrecht verjaard zijn en kan de rechter bepalen dat het pad er kan blijven liggen. Zo is het ook hier gegaan.” Dit soort processen vraagt veel van landmeters, weet Donker uit ervaring, die lange tijd landmeter was, maar nu een staffunctie heeft.

Niet stoffig
Het Blaricumse voorbeeld laat zien dat Kadastermedewerkers boeiend werk hebben, vindt Donker. Hoe komt het dat de organisatie dan toch altijd een stoffig imago heeft gehad?

Burmanje heeft daar wel een antwoord op. Het beeld van een stoffige organisatie is ontstaan omdat het Kadaster onvoldoende naar buiten trad en vooral werd geassocieerd met de folianten waar de registers vroeger in werden bijgehouden, en met ambachtelijke beroepen zoals dat van landmeter.

De tijden zijn echter veranderd, aldus de voorzitter van de raad van bestuur. „Het Kadaster is nu een moderne organisatie met veel kennis in huis. Wij willen niet alleen uitstralen dat we een degelijk en betrouwbaar bedrijf zijn, maar ook dat we een heel moderne, toekomstgerichte organisatie zijn. Er werken veel mensen met heel specifieke kennis. We hebben ambachten in huis zoals cartografen. Dat roept iets nostalgisch op, maar we zijn veel meer. Ik spreek altijd van een geavanceerde geautomatiseerde geo-informatiefabriek.”

Burmanje noemt een aantal voorbeelden van informatie die het Kadaster in huis heeft. „Bij ons zijn alle koopsommen van gebouwen te vinden. Welke hypotheek zit er op een pand? Wij kunnen verhuisbewegingen in kaart brengen. Allemaal interessante gegevens.”

Burmanje erkent dat weinig mensen weten dat al die informatie via de website kadaster.nl verkrijgbaar is. „Daar werken we aan. De zakelijke afnemers zoals notarissen en makelaars zijn er goed van op de hoogte, maar veel particulieren niet.”

Tevreden is Burmanje nog niet. Over vijf jaar moet haar organisatie nog nadrukkelijker op de kaart staan en wil zij dat nog meer „geo-informatie” bij het Kadaster is ondergebracht. „Bij de landelijke herordening van de geo-informatie zouden we zo veel mogelijk kennis in een breed kenniscentrum moeten onderbrengen.” Gezien de expertise en het brede takenpakket (zie kader) is het volgens Burmanje logisch dat het Kadaster een belangrijke rol in zo’n kenniscentrum speelt. „De hoogtebestanden zijn nu nog bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat, dat geldt ook voor het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Ook de kaarten van de hydrografische dienst van de marine zouden goed in zo’n centrum passen.” Ondertussen kampt het Kadaster wel met een probleem om alle taken goed uit te voeren: er is een groot tekort aan vakbekwaam personeel.

Over de grens
Het Kadaster kijkt sinds enkele jaren nadrukkelijk over de grens. Zo zijn er binnen de Europese Unie veel contacten. „Er komt steeds meer wet- en regelgeving vanuit Brussel. Ook wordt gewerkt aan standaardisatie. Koop je een huis in Frankrijk, dan is een perceel iets anders dan in Nederland. Die begrippen moeten overal dezelfde betekenis krijgen, maar dat is een traject van jaren.”

Burmanje kijkt ook verder dan de EU. „We willen onze kennis en kunde graag met anderen delen. Daarom is Kadaster Internationaal opgezet. We denken mee met overheden in Midden- en Oost-Europa, maar ook in Latijns-Amerika. We helpen bij het opzetten van geautomatiseerde kadastersystemen. Dat is idealisme. Wij zijn ervan overtuigd dat eigendomsregistratie de basis is van armoedebestrijding. Dat is ook het thema van de jubileumviering volgende week in Den Haag.”

Taken
Jaarlijks verstrekt het Kadaster bijna 21 miljoen keer informatie aan notarissen, gemeenten, bedrijven, particulieren en andere belanghebbenden. Het takenpakket van het Kadaster bestaat uit:
- registratie van afmetingen en ligging van percelen;
- registratie van eigenaren of vruchtgebruikers van percelen;
- registratie van hypotheken die op een perceel rusten;
- registratie van bodemverontreiniging;
- registratie van hypotheken op schepen en vliegtuigen;
- advies bij landinrichtingsprojecten, zoals ruilverkaveling;
- productie van topografische kaarten;
- beheer van het rijksdriehoeksstelsel.