„Privatisering oftewel het overhevelen van taken van de overheid naar de particuliere sector, werkt efficiënter, brengt concurrentie met zich mee en dus minder kosten en meer kwaliteit. Dat is de theorie, maar je ziet in ons zorgsysteem dat soms het omgekeerde gebeurt, met als gevolg zulke hoge premies dat 15 procent van de bevolking zich geen zorgverzekering kan veroorloven”, aldus analist William Galston van het Brookings Research Instituut in Washington.President Bush lanceerde na zijn herverkiezing in 2004 een campagne voor de privatisering van ”social security”, het Amerikaanse equivalent van de Nederlandse AOW. Maar die campagne stuitte op zo’n brede weerstand dat Bush uiteindelijk opgaf. Er is echter één terrein waar uitgebreid geprivatiseerd wordt, namelijk de oorlog. Dat geldt zowel voor Irak als voor Afghanistan, waar tal van militaire en logistieke taken plus de wederopbouw werden uitbesteed aan particuliere bedrijven.

Er zijn momenteel 170.000 Amerikaanse militairen in Irak. Daarnaast zijn er via tal van particuliere bedrijven nog eens 180.000 mensen ingehuurd voor bewakingsdiensten, voor het onderhoud van militair materieel, voor de logistieke verzorging van militairen, voor de opleiding van de Iraakse politie en het leger en voor concrete wederopbouw. Zo worden Amerikaanse diplomaten in Irak bewaakt door personeel van het inmiddels roemruchte bedrijf Blackwater en dat ging in september duidelijk mis. Tijdens een missie in Bagdad schoten Blackwaterbewakers zeventien Irakezen dood, volgens Iraakse bronnen zonder enige aanwijsbare provocatie.

Ook de CIA huurt soms particuliere bedrijven in voor bewaking en ondervraging van verdachten in Irak, Afghanistan en elders. Ook daarbij zijn volgens bronnen in Washington al doden gevallen, maar aan wie zijn de betreffende ondervragers en bewakers verantwoording schuldig? „Deze huurlingen -zoals ze door sommige critici worden genoemd- kregen van de voormalige Amerikaanse ’stadhouder’ in Irak, Paul Bremer, vrijstelling van rechtsvervolging in Irak. Vervolging in de VS is ook moeilijk, want daarvoor ontbreekt het wettelijk kader als het niet om militairen gaat”, aldus Galston. VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon deed gisteren een dringend beroep op de regering in Washington om deze kwestie te regelen.

Ook in de logistieke sector of bij de wederopbouw van Irak of Afghanistan gaat niet alles zoals gepland. Een parlementaire commissie presenteerde afgelopen woensdag een kritisch rapport over het toezicht van het ministerie van Defensie over de 4 miljard dollar die jaarlijks aan particuliere bedrijven wordt betaald voor logistieke diensten. „Door het ontbreken van deskundig toezicht is in deze sector sprake van uitgebreide fraude (bijvoorbeeld diensten waarvoor wordt betaald maar die niet worden geleverd) en voor de hele logistieke sector kan men zonder overdrijving spreken van een „crisis”, aldus het rapport. Ter illustratie: justitie onderzoekt momenteel 83 grote fraudezaken betreffende Irak en Afghanistan.

De afspraken tussen het ministerie van Buitenlandse Zaken met de verschillende bewakingsdiensten zijn nauwelijks helderder. De administratieve begeleiding is hier zo’n chaos dat de Amerikaanse speciale inspecteur voor Irak het parlement vorige week meedeelde dat hij niet in staat was een behoorlijk rapport te maken over het beheer van een portefeuille ter waarde van 1,2 miljard dollar. „Het gaat hier om belastinggeld, maar hoe en waarvoor dat precies werd uitgegeven blijft vaag; dit soort privatisering is uiteraard niet erg aan te bevelen”, meent Marina Ottaway van de Carnegie Stichting voor Internationale Vrede.

Ligt dit aan de regering-Bush, die zich de afgelopen jaren zo’n fervent voorstander heeft getoond van privatisering? „Natuurlijk ligt het aan de regering van Bush, want die is momenteel verantwoordelijk.” Is deze chaos typisch voor Republikeinen? Ottaway denk van niet. „Privatiseren is voor veel bestuurders in dit land -Republikeins of Democratisch- een magisch woord. Besteed het uit aan de particuliere sector, die heeft tenslotte het imago van kostenbesparende efficiency. Maar dat blijkt niet altijd juist. Zeker niet als je niet bijhoudt waar het geld blijft. Daarom zoekt Defensie momenteel 1400 deskundigen extra die men naar Irak en Afghanistan kan sturen om de privatiseringscontracten plus bijbehorende budgetten te helpen beheren. Dat feit alleen al spreekt denk ik boekdelen”, verzucht Ottaway.