Aanleiding voor deze overeenstemming is het VN-verdrag inzake het recht van de zee, afgekort ook wel aangeduid met Unclos (United Nations Convention on the Law Of the Sea). Dit internationale verdrag uit 1982 regelt onder meer het gebruik van internationale waterwegen. Veel belangrijker nog is de regeling van zeebodemschatten.Maar de VS hebben dit verdrag nooit geratificeerd. En daar zit nu het probleem voor de regering-Bush, die het onderwerp ”klimaatverandering” tot nu toe heeft genegeerd.

Of het nu komt door een klimaatverandering of niet, feit is dat de temperatuur in het Noordpoolgebied de laatste jaren stijgt en dat de hoeveelheid ijs in deze regio afneemt. De afname is dusdanig dat er in Groenland volgens een rapport van het WNF (Wereld Natuur Fonds) opmerkelijke veranderingen plaatsvinden in landbouw en veeteelt, omdat lente en zomer daar nu langer duren. En de stijging van de temperatuur heeft er bovendien toe geleid dat de ”noordelijke doorvaart” van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan (langs Groenland en via de noordelijke kusten van Canada en het Amerikaanse Alaska) de afgelopen zomer ijsvrij was.

Dat kan de zeeweg van bijvoorbeeld New York naar Tokio sterk verkorten. Maar dit opent ook perspectieven voor de exploitatie van olie en aardgas in deze arctische gebieden. „En als wij praten over energievoorraden, dan hebben we het over politiek”, aldus senator Biden.

Daarom wil hij de ratificering van Unclos op de agenda van de Senaat zetten. Want omdat de Amerikanen het verdrag nooit hebben goedgekeurd, kunnen zij geen claims laten gelden op de zeebodemschatten in het arctische gebied.

De Russen deden dat begin augustus op spectaculaire manier door onder de Noordpool een Russische vlag van titanium te plaatsen. Vroeger gold de plaatsing van de nationale vlag als bewijs dat een betreffend gebied formeel was geannexeerd door een koloniserende mogendheid. „Die tijden zijn voorbij”, aldus professor zeerecht Eric Posner van de universiteit van Chicago (Illinois). „Die vlag was wel indrukwekkend, maar ook Moskou moet zich houden aan de afspraken zoals die zijn vastgelegd in Unclos.”

Het VN-verdrag erkent een „economische territoriale zone” van 200 zeemijlen. Wil een land verdere claims indienen, dan moet men aantonen dat het gebied een „natuurlijke uitbreiding” is van het continentaal plat waarvan het claimende land deel uitmaakt. Van de vijf landen die rond het arctische gebied liggen, hebben Rusland, Canada, Noorwegen en Denemarken (dat verantwoordelijk is voor het wel en wee van Groenland) al claims ingediend. Maar de Amerikanen kunnen pas claims indienen als zij het verdrag geratificeerd hebben.

Waarom heeft dat zo lang geduurd? „Dat komt vooral door president Bush’ eigen Republikeinse Partij. De conservatieve vleugel van die partij beschouwt internationale verdragen, ja zelfs het bestaan van de Verenigde Naties, als een inbreuk op Amerika’s soevereiniteit. Daarom zijn al verschillende pogingen gesneuveld om dit verdrag geratificeerd te krijgen. Maar nu het noordelijke ijs gaat smelten en kostbare voorraden grondstoffen in zicht komen, blijkt hoe kortzichtig die visie kan zijn”, aldus politiek analist Walter Mead van de denktank Council on Foreign Relations.

Vandaar dat president Bush volgens Mead nu probeert om met hulp van de Democraten de weerstand tegen Unscol in zijn eigen partij te omzeilen. Hij wijst erop dat de internationale belangstelling voor het arctische gebied vooral wordt ingegeven door economische motieven. „De Inuit (Canadese Eskimo’s, red.) zijn minder enthousiast over deze ontwikkeling. Zij vrezen dat de economische exploitatie van hun wereld wel eens het einde van hun leefwijze zou kunnen betekenen. De Canadese premier Stephen Harper heeft beloofd dat dat niet zal gebeuren, maar ik weet eerlijk gezegd niet of hij dat kan voorkomen”, aldus Walter Mead.