Mediawijsheid en -weerbaarheid hebben jongeren nodig, zegt directeur L. Hop van de Stichting Reclamerakkers, die jongeren mediavaardigheid en reclamebewustzijn wil bijbrengen.Om leerlingen wijs en weerbaar te maken, startte Reclamerakkers onlangs voor docenten een hbo-opleiding tot mediacoach. De eerste groepen zaten in een mum van tijd vol. De coaches moeten jongeren erin trainen zich kritisch te bewegen in „deze fundamenteel gemedialiseerde wereld.”

In de emancipatienota die minister Plasterk van Onderwijs twee weken geleden naar de Tweede Kamer stuurde, keerde hij zich tegen de „alom aanwezige” seksualisering van de samenleving, „waarbij meisjes en vrouwen als lustobject worden geportretteerd” en de „onhaalbare schoonheidsidealen die daarmee verbonden zijn.”

„Plasterk wordt verguisd omdat hij hier aandacht voor vraagt, maar het is hard nodig dat er een maatschappelijke discussie ontstaat”, zegt Hop. Ze sprak donderdag tijdens een conferentie voor vertrouwenspersonen van scholen over de invloed van media en reclame op jongeren. „Kinderen van veertien maanden kijken gemiddeld reeds een halfuur per dag naar de televisie, soms in een bewegende maxicosi, zodat ze het helemaal niet meer kunnen verwerken. In de puberteit bevindt de invloed van de media zich op een hoogtepunt.”

Ideaalbeeld
De media presenteren een ideaalbeeld waarmee jongeren zich vergelijken. „Daardoor zegt 41 procent van de Nederlandse meisjes het moeilijk te vinden zichzelf mooi te vinden, terwijl 22 procent zo onder het eigen uiterlijk gebukt gaat, dat men niet naar school wil. Meisjes missen soms een deel van wat er in een klas gebeurt, doordat ze geen ’lelijke’ bril willen dragen. Een deel van de eetstoornissen ontstaat door het magere ideaalbeeld dat de media jongeren voorhouden. Ook de kleedgewoonten worden erdoor beïnvloed. Meisjes laten zich omvormen tot barbiepoppen om op het ideaal te lijken. Ook zelfobjectificatie is een effect van het mediageweld: meisjes die steeds meer geneigd zijn door andermans ogen naar zichzelf te kijken, in plaats van dat hun identiteit van binnenuit komt.”

Jongeren worden op steeds lagere leeftijd seksueel actief, zo blijkt uit onderzoek. „Een vmbo-school in Rotterdam heeft dure babypoppen uitgedeeld die op een realistische manier de hele dag aandacht vragen. Op die manier wil de school meisjes ervoor waarschuwen hoe een zwangerschap hun leven verandert. Mijn zus geeft op een soortgelijke school les. Er zitten daar 17-jarige meisjes in de bankjes die voor de tweede keer zwanger zijn. Veertig procent van de jongens en 57 procent van de meisjes heeft wel eens via een webcam het verzoek gekregen kledingstukken uit te trekken of seksuele handelingen uit te voeren.”

Jonge leerlingen in het voortgezet onderwijs vinden het soms heel normaal seksuele ’diensten’ aan te bieden in ruil voor een drankje, een ritje of een strippenkaart, constateert Hop. „Na een groepsverkrachting had de rechter er grote moeite mee de jongens aan het verstand te brengen dat het niet normaal is je vriendinnetje door andere jongens te laten gebruiken. De meisjes zelf zagen het niet als verkrachting. Zo verknipt is het beeld dat jongeren van seksualiteit hebben. Ik maak me hier ontzettend veel zorgen over. Media en reclame spelen hierin een grote rol.”

Het gezegde ”sex sells” (seks verkoopt) geldt nog steeds, zegt Hop. „Foto’s van vrouwenlichamen zonder hoofd, zonder benen en zonder handen, want alleen de rest is interessant in een intieme pose.”

Soaps en series op televisie doen er ook geen goed aan. „In groep zes van de basisschool -kinderen van negen jaar!- kijkt 80 procent naar het programma ”Goede tijden, slechte tijden”. Reden: het is Nederlandstalig. Elke dag krijgen ze die beelden over zich heen. Dat doet iets met kinderen. Jongeren van 13, 14 jaar zetten uitdagende, seksueel getinte foto’s van zichzelf op internet. Reality tv is een andere boosdoener. Walgelijke programma’s waarin overspel normaal is en waarin meisjes de grond in worden getrapt op grond van hun uiterlijk. Alsof dat de reality, de werkelijkheid is.”