Een korte wandeling in het centrum van Moskou is voldoende om je van de gevolgen van de smog bewust te worden. De brandgeur is verstikkend en menig voetganger loopt met een nat doekje voor zijn mond en neus. Het zicht is soms niet meer dan 50 meter, zelfs het Kremlin en de reusachtige kathedraal Christus de Verlosser zijn nauwelijks te zien.

De weinige toeristen die Moskou kent, lopen verward rond. Maar zij kunnen hier nog weg - als hun vliegtuig tenminste vertrekt. De vluchten vanaf de vliegvelden Domodedovo en Sjeremetovo zijn vertraagd of uitgesteld vanwege het slechte zicht.

De lokale bevolking heeft geen enkele mogelijkheid de stad te verlaten. Ze zit gevangen in een soort broeikas waarin het gehalte aan koolmonoxide inmiddels twee tot vier keer het toelaatbare niveau heeft bereikt.

Artsen raden de bevolking aan zoveel mogelijk thuis te blijven, daar alle kieren dicht te plakken en natte doeken voor de ramen te hangen. Vooral mensen met luchtwegproblemen en hartklachten lopen een verhoogd risico. Maar ook kleine kinderen, hoogbejaarden en zwangere vrouwen. Menige school is gesloten en veel sportwedstrijden zijn afgelast.

Aljona behoort ook tot de risicogroep. Zij heeft onlangs longontsteking gehad en was net weer aan het werk gegaan. „Ik ben totaal uitgeput van de smog”, zegt ze. „De afgelopen dagen ben ik maar weer thuis gebleven en probeer daar vooral veel te slapen. Ik houd het niet langer vol.”

Svetta gaat wel naar haar werk, maar heeft voortdurend hoofdpijn. „Het ruikt zo smerig als ik ’s morgens naar mijn werk rijd. Die scherpe brandgeur ruik je zelfs in de trolleybus. En ook bij ons op het werk stinkt het. Het lijkt wel alsof de airconditioner de lucht verder in ons kantoor verspreidt.”

De gepensioneerde Artjom probeert in geval van smog naar zijn datsja te af te reizen. „Die ligt in de provincie Tver, en daar hebben ze nauwelijks last van bosbranden. Maar de route ernaartoe gaat wel door gebieden met bosbranden. Daarom reed de trein een tijdje niet en was ik genoodzaakt in Moskou te blijven.”

Irina woont op de bovenste etage van een Chroesjtjsovka, een prefab-woning uit de jaren vijftig. „Het is nauwelijks uit te houden hier, de rook hangt in de kamer. En onze kat wil niet eens het balkon meer op. Zo gauw ik de deur open, rent hij weg en verschuilt zich in een hoek van de kamer.”

De lessen van school nr. 400 gaan vooralsnog gewoon door. „Maar de kinderen werken veel langzamer dan normaal”, zegt directrice Nina Vasojajeva. „Ze klagen over hoofdpijn en misselijkheid. En velen hebben zich met hun klachten bij de schoolarts gemeld.””

Artsen en apotheken in Moskou hebben het extra druk. „De vraag naar medicijnen is enorm gestegen”, aldus Viktorija Koltsova, die bij een filiaal van de apotheekketen ”36.6” werkt. „Vooral naar middelen tegen astma, hoofdpijn en allergie.”

Menige arts maakt zich zorgen om de Moskouse volksgezondheid. Artsen bij de polikliniek MosItalMed aan de Moskouse Arbat bemerken een snelle stijging van virusziekten. En Gennadi Onisjenko, hoofd van het Russische Staatscentrum voor Sanitaire en Epidemische Controle, spreekt over een „nieuw experiment” waarvan de gevolgen nog niet te overzien zijn. Zeker is in ieder geval dat de immuniteit van de bevolking snel achteruitgaat.

De Moskouse bevolking lijkt eensgezind wat betreft het antwoord op de vraag ”Kto vinovat?” (Wie is er schuldig). Want wie heeft de moerassen rondom Moskou de afgelopen decennia drooggelegd, waardoor droog laagveen ontstond? En wie is er verantwoordelijk voor het niet graven van noodzakelijke brandgreppels tussen de bossen en veengebieden? Op al die vragen is maar één antwoord: de autoriteiten.

Ook kwam de brandweer de afgelopen weken regelmatig niet opdagen wanneer ze nodig was. „De brandweer kwam pas de derde dag nadat we gebeld hadden”, vertelt de in de Moskouse provincie woonachtige Jelena Sazonova. „En toen had ze geen water bij zich.”

De lokale autoriteiten erkennen dat ze over veel te weinig middelen en mensen beschikken om de branden te blussen. Zij zeggen te weinig geld uit Moskou te krijgen. Maar uit een eerste onderzoek van het openbaar ministerie blijkt dat er veel geld in de zakken van lokale ambtenaren is verdwenen. Ook heeft het OM grove nalatigheid ter plekke geconstateerd en een aantal strafrechtelijke onderzoeken ingesteld.

Een ander punt van kritiek is dat de autoriteiten het autoverkeer en de uitstoot van industriële gassen niet aan banden hebben gelegd. En waarom hebben ze niet al eerder de toegang tot de bossen beperkt, vanwege de aanhoudende droogte? Zelfs het jachtseizoen was deze maand aanvankelijk gewoon geopend. Ook mocht vorige week de Slag van Borodino uit 1812 worden nagespeeld op een nagebouwd slagveld, inclusief kanonnenvuur. Verschillende bos- en veenbranden waren hiervan het resultaat.

Toch lijkt de bevolking zelf de meeste schuld aan de branden te hebben. Want ondanks de droogte stookt ze op grote schaal vuurtjes in het bos, gooit ze er brandende sigarettenpeuken neer en gaat er massaal op jacht. „We geven op grote schaal waarschuwingen, maar het is een Russische traditie zich daarvan niets aan te trekken”, zegt Marina Riklina, woordvoerster van het ministerie van Noodsituaties. De politie heeft in heel Rusland inmiddels 5000 burgers gearresteerd op beschuldiging van brandstichting door nalatigheid.

Alleen al in de provincie Moskou zijn sinds het begin van de zomer zo’n 200 branden uitgebroken op een oppervlakte van 600 hectare. In geheel Rusland gaat het om meer dan 1000 branden op meer dan 1 miljoen hectare land. Inmiddels is het gaan regenen in Moskou. Maar weerkundigen voorspellen dat vooral de veenbranden nog wel een paar maanden zullen doorsmeulen. Moskou is voorlopig nog niet van de smog af.