Volgens het rapport is het leven op het platteland ingrijpend veranderd, onder andere doordat de bewoners zich voor hun werk vaker buiten het eigen dorp begeven. Andere oorzaken zijn het inkrimpen van de landbouwsector en het feit dat de plattelandsbevolking steeds diverser van samenstelling wordt.Ook op het platteland is sprake van afnemende sociale controle en individualisering, zo blijkt uit het rapport. „De normatieve meetlat waarlangs medebewoners elkaar leggen, is minder eenduidig gebaseerd op religieuze gedragsregels. Zo is de zondagsrust op veel plekken nog altijd een sociale norm waar veel bewoners waarde aan hechten, maar gaat het lang niet meer alleen om het kerkelijk gebod”, aldus de auteurs.

Het beeld dat nieuwkomers het klassieke plattelandsbestaan ontwrichten, blijkt overdreven. Voor een deel hangt dit er mee samen dat hun trek naar een plattelandsomgeving vaak wordt ingegeven door de wens te genieten van de rust en de natuur, al verschilt de situatie van plaats tot plaats. Ongeacht hun herkomst treffen plattelandsbewoners elkaar in hun vrije tijd nog veelvuldig, al zijn deze ontmoeting meer gebaseerd op gedeelde interesses dan op een gedeelde woonplaats. De lokale sociale netwerken zijn losser, vrijblijvender en selectiever geworden. Nieuwe vormen van gemeenschap kunnen niet verhullen dat de verbondenheid tussen plattelandsbewoners afneemt, aldus het rapport.

Dat gemeenschappen op het platteland eigentijdser zijn geworden, blijkt echter prima aan te sluiten bij de wensen van de plattelandsbevolking. Volgens het rapport lijkt het erop dat „de moderne saamhorigheid op het platteland” het beste van twee werelden combineert: de betrokkenheid van een dorp en de vrijheid van een stad.

Het SCP-rapport verschijnt in het kader van een onderzoeksprogramma naar de sociale staat van het platteland. Het maandag verschenen rapport beoogt de cijfermatige bevindingen die het SCP eerder bijeenbracht over het plattelandsleven in te kleuren met ervaringsverhalen van bewoners.