De bewindsvrouw vindt het jammer dat over de toespraak van Máxima over de Nederlandse identiteit zoveel ophef is ontstaan. Drie ministers -naast haarzelf ook premier Balkenende en minister Hirsch Ballin van Justitie- hebben de tekst van Máxima’s toespraak van tevoren gezien, stelde Vogelaar zondag in het tv-programma Buitenhof. „Als er dus discussie over is, moet dat gebeuren met het kabinet en niet met de prinses.” Prinses Máxima zei twee weken geleden bij de presentatie van een WRR-rapport dat zij „dé Nederlandse identiteit” niet heeft gevonden. Die uitspraak is bij velen in het verkeerde keelgat geschoten. Michiel Zonnevylle, voorzitter van de Bond van Oranjeverenigingen, zei zaterdag het „jammer en curieus” te vinden dat de prinses de Nederlandse identiteit niet heeft gevonden. „Ik ben ervan overtuigd dat er wel degelijk een Nederlandse identiteit is”, stelde hij op de jaarvergadering van de bond. „Het feit dat in ons land 16 tot 17 miljoen mensen dezelfde taal spreken, is daarvoor een aanwijzing. Maar kan men aan een aantal bijzondere momenten in ons land ook niet iets ontlenen? Zegt de uitbundige viering van Koninginnedag ook niet iets? De herdenking op 4 mei behoort ook tot de nationale identiteit. Waar ter wereld komt zoiets voor?”

Ook Verdonk, het onafhankelijke VVD-Kamerlid, mengde zich dit weekend in het koor van critici. Ze sprak van een „zeer ondoordachte actie van het kabinet om zo’n actie goed te keuren.”

Prinses Máxima heeft volgens Vogelaar echter slechts willen zeggen dat de Nederlandse identiteit geen statisch gegeven is, maar dat er wel een aantal gemeenschappelijkheden zijn. De minister verwijst naar de Nederlandse geschiedenis en taal, maar voegt eraan toe dat deze voortdurend onderwerp van gesprek zijn. „Er is geen afgeronde Nederlandse identiteit.”

Oud-premier Lubbers zei zondag in een debat over de multiculturele samenleving dat er wel degelijk een Nederlandse identiteit bestaat, al wordt die voortdurend bijgeslepen. Nederlanders staan in de wereld bekend als initiatiefrijk, individualistisch, energiek en gierig, aldus Lubbers.

Als hij premier was geweest zou hij Máxima beslist ook toestemming hebben gegeven de omstreden uitspraken te doen. Lubbers beijverde zich in zijn tijd voor een vrijzinniger interpretatie van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Eind vorige week, aan het slot van haar reis met prins Willem-Alexander door Slovenië, zei Máxima diep geraakt te zijn door de kritiek en zich verkeerd begrepen te voelen. Haar speech was geen reactie op het WRR-rapport, maar een persoonlijk verhaal over haar eigen ervaringen als nieuwkomer in Nederland.