Het meest ergerlijk aan de armoede en onrechtvaardigheid in de wereld is wel dat we die ongewild zelf in stand houden. Als consument, via onze pensioenfondsen en met onze spaarcenten bij de bank dragen we bij aan vernietiging van de leefomgeving van mensen in ontwikkelingslanden, de productie van onmenselijke clustermunitie en het uitbuiten van werknemers en zelfs kinderen. Een van de sleutels tot het terugdringen van armoede en onrecht ligt daarom bij multinationale bedrijven en banken en uiteindelijk bij onszelf als burgers en consumenten.Dit jaar nam het tv-programma Zembla eerst de pensioenfondsen en daarna de banken op de korrel vanwege investeringen in tabaksindustrie, wapenbedrijven die landmijnen en clustermunitie maken en die wapens leveren aan foute regimes. Dit leidde tot grote maatschappelijke onrust. Pensioenfondsen pasten al snel hun beleid ten aanzien van clustermunitie aan. Verschillende goede doelen kwamen ook onder vuur te liggen, omdat zij ongewild via hun bank bijdroegen aan deze praktijken. Sommige organisaties veranderden daarop van bank.

Oxfam Novib kreeg ook kritiek. Haar huisbank ABN AMRO was, net als de andere grote banken, betrokken bij ’foute’ wapenproducenten en een aantal mensen vond dat de relatie met de bank moest worden verbroken. Maar weggaan zou geen oplossing zijn voor de problemen met wapenproducenten. Oxfam Novib vroeg de bank om opheldering en drong opnieuw aan op verdere aanscherping van haar beleid. Deze week werd duidelijk dat ABN AMRO relaties met producenten van clustermunitie daadwerkelijk afbouwt en tot afspraken wil komen met de overheid en de financiële sector, die bijvoorbeeld de wapenhandel naar crisisgebieden en foute regimes kunnen tegengaan. Oxfam Novib heeft nog kritiekpunten, maar gaat door met de kritische dialoog omdat er beslist vooruitgang is.

Kleur bekennen

ABN AMRO zegt voortrekker te willen zijn in de financiële sector op het gebied van maatschappelijk verantwoord beleid en ook andere banken claimen verder te willen gaan op dit terrein. Dat schept verantwoordelijkheid. Maar de verandering moet niet alleen worden verwacht van de banken. Klanten moeten duidelijk maken wat zij van hun bank willen. Zo heeft Oxfam Novib besloten haar geld onder te brengen in een duurzaam fonds, om zeker te zijn dat haar geld niet in foute zaken terechtkomt. Ook gewone klanten kunnen kiezen voor steeds meer ’duurzame’ financiële diensten. Triodos en ASN zijn al jaren actief als duurzame banken - die overigens nog geen eigen internationaal betalingsverkeer bieden, waardoor ze voor Oxfam Novib nog geen geschikt alternatief zijn.

In de praktijk kijkt de klant vaak nog meer naar de laagste rentes en hoog rendement dan naar de duurzaamheid van financiële producten. Goede initiatieven zoals een klimaathypotheek zijn daarom enkele jaren geleden gestrand Het is echter hoopgevend dat zo veel mensen de afgelopen maanden de overstap naar duurzame banken als Triodos en ASN hebben gemaakt.

Wij moeten als consument kleur bekennen: Max Havelaar of andere eerlijke producten kiezen in de winkel en banken duidelijk maken dat wij willen dat ons spaargeld en onze beleggingen eerlijk en duurzaam worden gebruikt. Banken hebben via hun investeringen invloed op het beleid van talloze bedrijven, waaronder vele grote multinationals. Als de banken bij hun investeringsbeslissingen echt voorrang geven aan milieu en mensenrechten, zal de balans in de wereld verschuiven en krijgen arme en onderdrukte mensen in de wereld een eerlijke kans op een fatsoenlijk bestaan.

De auteur is directeur van Oxfam Novib.