Aan de Vrije Universiteit in Amsterdam werd gistermiddag een minisymposium gehouden over ”Levensbeschouwingen in beweging”. Aanleiding hiervoor was het eerder dit jaar verschenen boek ”De veerkracht van het grote verhaal. Levensbeschouwing in het publieke domein” van dr. Govert Buijs en dr. Herman Paul. Het boek bevat elf interviews met prominente vertegenwoordigers van levensbeschouwelijke stromingen, zoals de theoloog Alister McGrath, kardinaal Godfried Danneels en rechtsfilosoof Paul Cliteur.Paul, docent geschiedfilosofie aan de Universiteit Leiden, licht het boek toe. Onder levensbeschouwing verstaat hij de grote, samenhangende verhalen waarmee rooms-katholieken, protestanten, liberalen en socialisten vanaf de negentiende eeuw uitlegden hoe de wereld in elkaar zat. Het was een poging om te voorkomen dat de verschillende levenssferen (staat, kerk, onderwijs en zorg) zich steeds minder van elkaar zouden aantrekken.

Is er nog toekomst voor het grote verhaal, voor diep doordachte levensbeschouwingen? Dr. Kronjee, staflid van de Wetenschappelijke Raad van het Regeringsbeleid (WRR) en medeauteur van de vorig jaar verschenen verkenning ”Geloven in het publieke domein”, denkt van wel. Uit dit onderzoek blijkt dat de helft van de Nederlandse bevolking zich religieus noemt, „en daarmee een groot verhaal aanhangt. Maar 17 procent van de Nederlanders zegt niet religieus en niet-humanistisch te zijn. Zij hebben dus géén groot verhaal.”

Grote verhalen maken nog steeds het verschil, concludeert Kronjee. „Het belang van religie is dat haar moraal niet stopt bij de voordeur, maar ook in de samenleving van betekenis is. Een groot verhaal kan echter ook een zwakte zijn, wanneer het mensen van elkaar scheidt. Voor de omgang met elkaar is niet hetzelfde verhaal nodig. Verschillende verhalen kunnen aan de basis staan van dezelfde moraliteit.”

Dan gaan vier wetenschappers en een politicus met elkaar in debat over de actualiteit van levensbeschouwingen.

Volgens Jan Schinkelshoek, Tweede Kamerlid voor het CDA, is het grote verhaal als politieke factor terug van weggeweest. Maar dat is niet iets om de vlag voor uit te steken, zegt hij. „De terugkeer van religie in het politieke debat gaat met veel heftigheid gepaard, bijna met ingehouden woede.”

Levensbeschouwing is terug in het publieke debat, constateert ook de Nijmeegse theoloog dr. Erik Borgman. „Er is weer aandacht voor de vragen áchter de politiek: hoe ziet onze toekomst eruit, hoe verhouden we ons tot elkaar? Daarmee hebben we de grote verhalen weer terug op tafel.”

VU-filosoof dr. Buijs vraagt zich af of het juist niet „veel abnormaler” is om te denken dat de grote verhalen voorbij waren. Als de onzekerheid en richtingloosheid toeslaan, dan komen volgens hem de vragen vanzelf weer terug.

Wat religie en levensbeschouwing doet, aldus Buijs, is het doorbreken van de beslotenheid. „We spreken niet meer alleen met onszelf, maar komen in dialoog te staan met anderen. Zonder religie en levensbeschouwing worden de diepere vragen niet gesteld.”