In de voorzomer is er een witruggier zoek geweest. Alle media deden mee. Sommige mensen begonnen wellicht spontaan de caravan gereed te zetten: „Het zal wel komkommertijd zijn, dan moet je eigenlijk op vakantie zijn.”Een vergissing, want de witruggier werd gevonden, keurig gevangen, en op zijn oude post teruggebracht. De vogel bestond echt. Geen witte komkommer dus.

Gouden aandeel
Maar misschien levert de terugblik op deze zomer wel een gouden komkommer op. Plotseling dook in de media het gouden aandeel op. In gewonemensentaal: de overheid houdt een aanzienlijk belang in een onderneming om daardoor invloed te behouden op strategische besluiten van een (voormalig) staatsbedrijf. De overheid probeert daarmee het maatschappelijke belang te dienen of kan zelfs een ongewenste overname voorkomen.

De vraag is of de terugkeer van het gouden aandeel een gewenste ontwikkeling is. In het kader van de Europese verhoudingen is het gouden aandeel in ieder geval zwaar omstreden. Volgens het Europees Hof van Justitie mogen nationale overheden niet onbeperkt macht houden binnen een geprivatiseerde onderneming. Dat mag alleen als duidelijk aantoonbaar is dat het maatschappelijk belang daarmee is gediend.

Maar wat is maatschappelijk belang? Is dat hetzelfde als nationaal belang? Vermoedelijk niet, dus de criteria van maatschappelijk belang moeten eerst uiterst zorgvuldig worden vastgesteld en omschreven, alvorens de overheid het pad van het gouden aandeel weer gaat betreden.

En het is nog maar de vraag of een gouden aandeel wel zo gunstig is voor het bedrijf en zijn aandeelhouders. Een machtspositie van een nationale overheid binnen het bedrijfsleven kan heel gemakkelijk worden gezien als een belemmering. Daardoor wordt de verhandelbaarheid van de aandelen beperkt, zeker als het om grote aandelenpakketten gaat.

Dat kan tot gevolg hebben dat het aandeel in waarde zakt. Misschien wordt het bedrijf daardoor juist een gemakkelijker prooi voor eventuele vijandige overnames. Of de lagere waarde van het bedrijf heeft tot gevolg dat het lastiger wordt om kredietfaciliteiten te verkrijgen.

Gouden greep
De financiële kant van de zaak hoeft overigens niet doorslaggevend te zijn. Want er is ook een gunstige keerzijde van het gouden aandeel. Zo kan de overheid bijvoorbeeld werkgelegenheid waarborgen, of er kunnen kwalitatief goede diensten worden afgedwongen, of er wordt een bepaalde dienstverlening voor burgers gegarandeerd.

Er is deze zomer een paar dagen op los gekomkommerd. Diverse politieke partijen zagen het gouden aandeel als de gouden greep.

Het is intussen weer wat stiller geworden. Interessante vraag is of de nationale overheid wellicht andere middelen kan bedenken om zonder gouden aandeel toch de desbetreffende bedrijven voor de natie te behouden.

Als dat lukt, zal blijken dat de discussie over het gouden aandeel spoedig verstomt. Wat dan overblijft, is een gouden komkommer.

De auteur is directeur van de RMU. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl.