Begin vorige maand viel de Poolse regeringscoalitie uiteen nadat vicepremier en landbouwminister Andrzej Lepper van het populistische Samoobrona (Zelfverdediging) uit de regering was gezet op beschuldiging van corruptie. Naderhand bleek dat de boerenleider het slachtoffer was geworden van een val, opgezet door het anticorruptiebureau CBA, dat eerder door de regering-Kaczynski in het leven was geroepen. Samoobrona weigerde verder te regeren met Recht en Gerechtigheid (PiS) en ook de andere kleine regeringspartij, de Liga van Poolse Gezinnen (LPR) van onderwijsminister Roman Giertych, wilde niet langer deel uitmaken van een coalitie onder leiding van Jaroslav Kaczynski.Vandaar dat de premier weinig anders restte dan de Sejm te vragen zich te ontbinden en in te stemmen met nieuwe verkiezingen. Daarvoor is weliswaar een tweederde meerderheid nodig, maar de kans is klein dat die morgen niet zal zijn te vinden. Zeker na de arrestatie eind vorige week van de voormalige minister van Binnenlandse Zaken Janusz Kaczmarek, die kort na Lepper de laan uit werd gestuurd. Na de PiS, Samoobrona en het liberale Burgerplatform (PO) sprak ook de postcommunistische SLD zich afgelopen weekend onvoorwaardelijk uit voor vervroegde verkiezingen.

Aanvankelijk wilde de SLD eerst de vorming van een onderzoekscommissie die moest nagaan wat er waar is van de vermeende afluister- en manipulatiepraktijken van de regering. Na zijn ontslag was Kaczmarek met die aantijging gekomen. Voor een parlementaire commissie had de oud-minister -die was ontslagen omdat hij Lepper over de voor hem opgezette val zou hebben getipt- verklaard dat minister van Justitie Zbigniev Ziobro het justitiële apparaat misbruikt om tegenstanders van Jaroslav Kaczynski en zijn tweelingbroer, president Lech Kaczynski, te bespioneren en in diskrediet te brengen.

Nu de SLD haar eis heeft laten vallen en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen nog slechts een formaliteit lijkt, kan de campagne voor de samenstelling van een nieuw parlement beginnen. Dat betekent weer volop werk voor Radio Maryja, een ultraroomse zender die in Polen aanzienlijke invloed geniet, met name onder conservatieven. De zender onder leiding van pater Tadeusz Rydzyk is omstreden, onder meer vanwege zijn xenofobe en antisemitische uitlatingen.

Zo uitte Rydzyk, lid van de congregatie van de redemptoristen, dit voorjaar op de radio forse kritiek aan het adres van ex-president Alexander Kwasniewski, die had ingestemd met compensatie voor mensen -onder wie Joden- die in het communistische Polen waren onteigend. Dat Warschau onder Kwasniewski eveneens grond ter beschikking had gesteld voor de bouw van een Joods museum, kon evenmin de goedkeuring van de pater wegdragen. „Weet u, er is sprake van dat Polen de Joden 65 miljard dollar geeft. Ze komen naar u toe en zeggen: „Geef mij uw jas. Trek uw broek uit. Geef me uw schoenen””, aldus Rydzyk, die begin vorige maand -tot grote woede van Joodse organisaties- werd ontvangen door paus Benedictus op diens zomerverblijf kasteel Gandolfo.

Dat niet alle rooms-katholieken gelukkig zijn met Radio Maryja bleek begin deze week, toen de aartsbisschop van Krakow, kardinaal Stanislaw Dziwisz, de Poolse rooms-katholieke kerk opriep onmiddellijk maatregelen te nemen tegen Rydzyk. De kardinaal is van mening dat de pater de kerk verdeelt en schade toebrengt aan de nalatenschap van de in Polen geboren paus Johannes Paulus II, van wie Dziwisz secretaris was.

De Poolse media citeerden afgelopen dinsdag uit een rede die Dziwisz vorige week voor de andere bisschoppen heeft gehouden. De kardinaal vindt het gevaarlijk als de Poolse kerk wordt geïdentificeerd met de standpunten van Radio Maryja, waarnaar volgens schattingen zo’n 3 miljoen Polen luisteren. Tot nu toe slaagden de bisschoppen er niet in een gezamenlijk standpunt over de zender in te nemen. Sommigen steunen het station, anderen zijn bang dat veel oudere Polen de kerk verlaten, als zij de pater dwingen op te stappen.

Radio Maryja bracht vorige week ook de Europese Unie in verlegenheid, toen de Poolse minister van Regionale Ontwikkeling, Graznya Gesicka, bekendmaakte dat de zender ruim 15 miljoen euro krijgt uit Europese structuurfondsen. Het geld is bestemd voor de opleiding van journalisten. Brussel verklaarde vervolgens dat het Poolse project nog niet was goedgekeurd, maar een woordvoerder van het Poolse ministerie zei daarop dat instemming van de Europese Commissie niet is vereist, omdat het om een bedrag gaat dat lager is dan 25 miljoen euro.

Op de steun van Jaroslav Kaczynski kan Radio Maryja echter blijven rekenen. Dinsdag weersprak hij voor de pers de woorden van kardinaal Dziwisz. Volgens de premier heeft de zender de „kerk van Polen en het Poolse katholicisme versterkt.” Van vervanging van pater Rydzyk wilde hij niet weten. „Deze radio is één man. Als je die weghaalt, bestaat de zender niet meer.”

En bij dat laatste heeft Kaczynski, met verkiezingen in het vooruitzicht, geen enkel belang. Het media-imperium van Rydzyk -de pater runt naast Radio Maryja ook een televisiezender en een dagblad- speelde een belangrijke rol bij de opkomst van de PiS en ook bij de komende stembusgang heeft de premier zijn hoop op de pater gevestigd. Met veertien interviews binnen een jaar zijn de media van de geestelijke zijn favoriete spreekbuis geworden.