Waren het lange tijd de presbyteriaanse kerken en de pentecostals in Zuid-Korea waartussen het niet boterde, inmiddels is de tegenstelling een andere geworden, constateert prof. dr. J. A. B. Jongeneel. De emeritus hoogleraar missiologie aan de Universiteit Utrecht komt juist terug van een twee weken durend bezoek aan het land. „De tegenstelling is nu veel meer komen te liggen tussen de protestantse en de Rooms-Katholieke Kerk. De laatste blijft groeien; de eerste heeft haar top bereikt.”Jarenlang leek er geen einde te komen aan de groei van het protestantisme in Zuid-Korea. Bedroeg het percentage protestanten in 1907 nog slechts 2 procent, een eeuw later ligt dit op 30 procent. „Maar”, zegt de hervormde missioloog, „de groei lijkt er echt uit.”

Voorouderverering
Dat de Rooms-Katholieke Kerk in Zuid-Korea in omvang blijft toenemen, is volgens hem onder meer te danken aan het feit dat zij, anders dan de protestantse kerk, de voorouderverering toestaat. „Ook niet-christenen kunnen de kerkdiensten bijwonen. En sommigen bekeren zich na verloop van tijd tot het rooms-katholicisme.”

Een oorzaak van de stagnerende groei van het protestantisme ligt ook in het onderwijs. Prof. Jongeneel: „Tot een paar jaar terug was het zo dat studenten op veel christelijke universiteiten verplicht waren aan de wekelijkse kerkdiensten deel te nemen. Daar kwam protest tegen, en het werd een juridisch probleem. Uiteindelijk heeft de rechter uitgesproken dat christelijke universiteiten wel het recht hebben hun identiteit te handhaven, maar niet om studenten te verplichten tot allerlei christelijke activiteiten, zoals kerkgang.”

Sindsdien komt de discussie hierover voortdurend terug. „Mogen christelijke scholen leerlingen verplichten godsdienstles te volgen, of de dag openen met een Bijbelgedeelte en gebed? Wat je nu ziet, is dat veel leerlingen en studenten deze zaken maar overslaan - ze hebben ook wel andere dingen te doen dan een kerkdienst bijwonen. Veel Koreanen werken zestig uur per week of meer; en dat heeft gevolgen voor hun gezinsleven, maar ook voor hun geestelijk leven.”

Gijzelaars
Wat tijdens prof. Jongeneels bezoek aan Zuid-Korea nog volop speelde, was de gijzeling van de groep christelijke hulpverleners in Afghanistan die vorige week is vrijgelaten. „Als je daar bent, merk je toch dat de voorstelling die in westerse kranten van het drama is gegeven, niet helemaal correct is geweest. Zo blijkt de groep zeker niet zomaar, vanuit een soort wilde zendingsdrang, naar Afghanistan te zijn afgereisd. De groep stond in contact met Koreanen die al jaren in Afghanistan gestationeerd zijn, in Kabul onder meer - vooral mensen die in de medische sector werkzaam zijn.”

De groep van -oorspronkelijk- 23 Zuid-Koreanen (twee werden er door de taliban vermoord) behoorde tot de presbyteriaanse Saemmulgemeente in Bundang, ten zuiden van de hoofdstad Seoul. „Verschillenden van hen waren ex-boeddhisten die christen zijn geworden.”

Het debat dat op dit moment onder Zuid-Koreaanse christenen wordt gevoerd, is, aldus de emeritus hoogleraar, of de hulpverleners ondanks het negatieve reisadvies van de regering nu wel of niet naar Afghanistan hadden moeten afreizen. „Maar er is ook veel support.”

Noord-Korea
De missioloog bezocht ook de grens tussen Zuid- en (het hermetisch gesloten) Noord-Korea. „Over de brug, de enige brug tussen de twee landen, rijden per dag drie goederentreinen. Ik heb ze gezien, vol met goederen vanuit Zuid-Korea, en weer terug, leeg.”

„Ik sprak er ook met de Zuid-Koreaanse predikant ds. Ahn. Hij vertelde me dat er in Noord-Korea twee openlijk protestantse gemeenten en een rooms-katholieke kerk zijn, bedoeld voor buitenlanders. Verder is er, anders dan als het gaat om bijvoorbeeld China, niets bekend over de omvang van de ondergrondse kerk.”

Noord-Korea ligt Zuid-Korea „zwaar op de maag”, constateert prof. Jongeneel. „Men verwacht niet dat het snel tot een hereniging komt. Maar zou het toch zover komen, dan wordt Zuid-Korea opgezadeld met een onvoorstelbaar groot probleem, alleen al in economisch opzicht. Toen Oost- en West-Duitsland herenigden, was er al sprake van een probleem. Maar hier gaat het om een probleem in het kwadraat, of tot de derde macht.”

Godsdienstvrijheid China
Prof. Jongeneel nam in Zuid-Korea verder deel aan een conferentie van Japanse, Chinese en Koreaanse kerkhistorici. „Wat me opviel, was dat de onderlinge verhoudingen prima waren. Politiek liggen er tal van moeilijkheden, bijvoorbeeld tussen Japan en Korea. Maar de politiek kan hier echt een voorbeeld nemen aan de kerk.”

Het christendom in China blijft groeien, zo kwam op de conferentie naar voren. „In Japan niet; daar blijft het percentage ongeveer 1 procent van de bevolking. Maar in China is inmiddels 4 à 5 procent van de bevolking christen. En er komt steeds meer vrijheid. Niet dat er nu totale godsdienstvrijheid is, maar het wordt eerder meer dan minder. Aan de Chinese universiteiten mag nu bijvoorbeeld ook in vrijheid kerkhistorisch onderzoek worden verricht. En daar wordt dankbaar gebruik van gemaakt. Zo wordt er onderzocht wat Amerikaanse en Canadese zendelingen voor de Tweede Wereldoorlog nu eigenlijk gedreven heeft om in China zending te komen bedrijven.”

Kerksplitsingen
Een „belevenis op zich” noemt prof. Jongeneel zijn bezoek aan een dienst in de grootste protestantse kerk ter wereld, de 16.000 zitplaatsen tellende pentecostale kerk in Seoul. „Met vijf diensten per zondag, waarvan de tweede en derde (om 9.00 en om 11.00 uur) afgeladen vol zitten.”

Gaat het, hoewel de groei er dan misschien af is, goed met de kerk in Zuid-Korea? Of zakt zij toch in? Prof. Jongeneel: „Nee, van een inzakken is geen sprake. Dat wil zeggen: het is absoluut niet zo dat er kerken worden gesloten: Zuid-Koreaanse kerken aanvaarden, anders dan veel westerse kerken, de secularisatie niet; zij strijden ertegen.”

Koreaanse kerken vertonen wel een andere minder positieve eigenschap. „Het aantal kerksplitsingen is enorm. Nederland telt vele soorten kerken, maar in Zuid-Korea heeft alleen al de Reformed Presbyterian Church meer dan veertig afsplitsingen gekend.”